Sommige diersoorten konden tijdens de pandemie vrijer rondzwerven, terwijl stadse dieren in moeilijkheden zijn gekomen. Maar wat is wereldwijd de invloed van onze aan- of afwezigheid op wilde dieren?
Veel landen ter wereld hebben de afgelopen maanden een strenge lockdown ondergaan om de verspreiding van het coronavirus te bedwingen. Het betekende minder mensen op straat. En daar waar minder mensen zijn, grijpen wilde dieren hun kans. Dit leidde tot een aantal opmerkelijke ontmoetingen. Tegelijkertijd kwamen andere, stadse dieren juist meer in de problemen. Onderzoekers houden de komende tijd de verplaatsingen van (wilde) dieren nauwlettend in de gaten. “Dit zal ons inzicht verschaffen in de interactie tussen mens en dier,” aldus onderzoeksleider van de nieuwe studie Christian Rutz.
Ontmoetingen
Afgelopen maanden verschenen er talloze berichten over ongewone ontmoetingen met wilde dieren. Zo werd er een poema gespot die door de straten van Santiago struinde, bezochten herten een verlaten Japans attractiepark en doken er dolfijnen op in de kalme wateren in de haven van de Italiaanse stad Triëst. Het lijkt er dus op dat wilde dieren erop uit trekken, nu mensen beperkt door maatregelen aan huis gekluisterd zitten. “Veel diersoorten lijken vrijer rond te zwerven in gebieden waar minder mensen zijn,” vertelt Rutz aan Scientias.nl. Een fenomeen dat ook duidelijk te zien is in door de mens verlaten nucleaire rampgebieden. In Fukushima bijvoorbeeld, ontdekten onderzoekers door middel van cameravallen talloze verschillende diersoorten die het gebied heroverden. Hieruit blijkt wel dat dierpopulaties toenemen als mensen wegtrekken of zich minder laten zien.
Uitdagingen
Voor andere soorten heeft de pandemie echter weer nieuwe uitdagingen veroorzaakt. Zo kunnen sommige in de stad wonende dieren – denk aan meeuwen, ratten of apen – moeite hebben om rond te komen zonder toegang tot menselijk voedsel. Ook in meer afgelegen gebieden lopen sommige bedreigde diersoorten gevaar. Denk bijvoorbeeld aan de neushoorn die door verminderde menselijke aanwezigheid een groter risico loopt om gestroopt te worden. “Verschillende deskundigen hebben hierover hun bezorgdheid geuit,” zegt Rutz.
Monitoren
Hoewel dit enkele vluchtige waarnemingen en veronderstellingen zijn, weten we nog niet wat de impact van de corona-lockdown op wilde dieren precies is. “We weten bijvoorbeeld nog niet of verplaatsingen van wilde dieren voornamelijk worden beperkt door de aanwezigheid van mensen, of juist door de constructies die we bouwen, zoals wegen en gebouwen,” licht Rutz toe. “Of hebben beide misschien een effect?” Om de impact van de corona-lockdown goed in kaart te brengen, hebben onderzoekers onlangs het zogenoemde ‘COVID-19 Bio-Logging Initiative’ opgericht. Binnen dit initiatief zullen wetenschappers de bewegingen, het gedrag en het stressniveau van dieren onderzoeken met behulp van handige ‘trackers’. “Over de hele wereld hebben veldbiologen dieren uitgerust met kleine volgapparatuur,” legt Rutz uit. “Deze bieden een goudmijn aan informatie over de verplaatsingen en het gedrag van dieren.”
De onderzoekers benadrukken dat het aanpakken van de immense menselijke tragedie en ontberingen veroorzaakt door de uitbraak van het coronavirus natuurlijk prioriteit hebben. Maar, zo stellen ze, we mogen de kans niet laten liggen om voor het eerst op een werkelijk wereldwijde schaal de invloed van de moderne menselijke mobiliteit op de natuur in kaart te brengen. “Wetenschappers zijn er al langer in geïnteresseerd om de effecten van menselijke activiteit op wilde dieren te onderzoeken en een beeld te scheppen van de manieren waarop we hun leven verstoren,” zegt Rutz. “Dit soort studies zijn echter meestal beperkt tot vergelijkingen tussen slechts een paar onderzoeksgebieden met verschillende activiteitsniveaus. Denk bijvoorbeeld aan beschermde vs onbeschermde gebieden, of stedelijke vs landelijke gebieden.” De huidige pandemie biedt echter kansen om dit op veel grotere schaal te bestuderen. “Alle moderne, menselijke activiteiten zijn tijdelijk vertraagd of opgeschort,” legt Rutz uit. “Dit stelt wetenschappers in staat de effecten hiervan in verschillende soorten ecosystemen en in verschillende geografische gebieden te onderzoeken.” Het team hoopt informatie van een grote verscheidenheid aan dieren – waaronder vissen, vogels en zoogdieren – te verzamelen in een poging om een zo’n globaal mogelijk beeld te krijgen van de effecten van de huidige lockdown.
Inzichten
De onderzoekers willen op deze manier belangrijke inzichten verkrijgen in de interactie tussen mens en natuur. En dat zal cruciale informatie opleveren voor het plannen van een duurzamere toekomst op deze planeet. “De wetenschappelijke inzichten die we door het gezamenlijke onderzoeksproject genereren, zullen voordelen opleveren voor zowel wilde dieren, als de mens,” zo stelt Rutz. “Niemand vraagt ons om permanent binnen te blijven zitten. Maar we kunnen wel ontdekken dat vrij kleine veranderingen in de manier waarop we ons leven leiden, grote voordelen kunnen opleveren voor ecosystemen en het menselijk welzijn.”
Barrières
Deze inzichten zullen op hun beurt leiden tot innovatieve ideeën om de manier waarop we zij aan zij met dieren leven, te verbeteren. “Stel dat we erachter komen dat bepaalde structuren zoals wegen en gebouwen de verplaatsingen van dieren beïnvloeden, dan kunnen we gaan nadenken over hoe we deze in de toekomst anders kunnen ontwerpen zodat hun impact wordt geminimaliseerd,” legt Rutz uit. “Dit biedt grote voordelen voor wilde dieren die anders moeite ondervinden om bepaalde barrières over te steken.”
Ondertussen hebben al talloze wetenschappers zich bij het initiatief gevoegd en zijn er al meer dan 200 datasets aangeboden voor analyse. “Het is verbazingwekkend om te zien hoe internationale veldbiologen tijdens de huidige crisis zijn samengekomen om vrijelijk gegevens en expertise te delen op zoek naar antwoorden op urgente vragen over interacties tussen mens en dier,” zegt Rutz. “Het is een geweldige en bijzondere samenwerking.”
