Wat zit er in deze prehistorische verrassingseieren?

Dankzij een micro-CT scanner herbergen deze ‘eieren’ geen verrassingen meer.

Archeologen ontdekten de eivormige objecten in 2016 tijdens opgravingen op een bouwplaats in Tilburg. In totaal zijn er 13 van deze ‘eieren’ ontdekt. Een analyse wees uit dat de objecten – ongeveer zo groot als een ganzenei – geen echte eieren waren. Het ging om van klei gemaakte smeltkroezen die stammen uit de Midden-IJzertijd (zie kader).

Smeltkroezen
Hoe werden deze eieren gebruikt? Men nam een stukje metaalschroot en kneedde er wat klei omheen. Vervolgens werd het geheel verhit, waardoor het metaal smolt en uit een klein gaatje in de bovenzijde van de van klei gemaakt smeltkroes kon worden gegoten.

Afdrukken
Een paar van de ontdekte eivormige smeltkroezen waren gebroken. En in de schalen ontdekte men afdrukken die waren ontstaan toen men zo’n 2450 jaar geleden de klei tegen het metaalschroot aandrukte. Maar daaruit kon niet direct worden afgeleid wat er omgesmolten werd. Bovendien waren er ook nog een paar ongebroken eieren waarvan men geen idee had wat erin te vinden was: zouden ze misschien ook afdrukken herbergen?

Micro-CT scanner
Om daar achter te komen, deden onderzoekers een beroep op een micro-CT scanner. “Het apparaat werkt hetzelfde als een CT-scanner in het ziekenhuis, maar is alleen wat kleiner,” legt onderzoeker Dominique Ngan-Tillard uit. “Een object wordt van alle kanten met röntgenstraling gefotografeerd, waarna je een 3D model krijgt van de binnenkant van het object.” De eieren werden één voor één gescand, waarna onderzoekers de 3D-opnames die dat opleverde, kon gaan bestuderen.

Afbeelding: TU Delft | Frank Auperlé.

Mantelspelden
Het onderzoek onthult dat ook de gesloten eieren afdrukken herbergen. Het gaat om vormen met verschillende vouwpatronen. “Archeologen vermoeden dat die afkomstig zijn van mantelspelden en reparatiestukken voor ketels of emmers,” vertelt Ngan-Tillard.

Natrium
Het onderzoeksproject levert niet alleen meer informatie op over wat er in de smeltkroezen zat. Het geeft ook meer inzicht in de smeltkroezen zelf. Deze werden met behulp van een elektronenmicroscoop bestudeerd en bleken naast zand en klei ook as van wadplanten te herbergen, een materiaal waar veel natrium in zit. “Dat zorgt ervoor dat de mineralen in de kleischaal op lagere temperaturen kunnen smelten dan normaal, zodat hij niet barst. Erg slim, de makers waren eigenlijk al geavanceerde scheikundigen.”

Het onderzoek naar de eivormige smeltkroezen is heel belangrijk. Ze stammen namelijk uit een periode waar we vrij weinig over weten. “Bijna alle metalen voorwerpen uit de Midden-IJzertijd zijn verdwenen of verloren gegaan door corrosie. Maar door de afdrukken in de eieren kunnen we die objecten dus achterhalen. Ook is dit het bewijs dat ze in die periode al metaal recycleden.”

Bronmateriaal

"Micro-CT scanner ontrafelt prehistorische verrassingseieren" - TU Delft

Afbeelding bovenaan dit artikel: TU Delft | Frank Auperlé

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd