Een voor ons dodelijke dosis straling deert sporen van schimmels niet. Ze lijken dan ook prima aan de buitenzijde van onze ruimtevaartuigen te kunnen overleven.
Schimmels zijn een probleem. Niet alleen hier op aarde. Ook in het internationale ruimtestation. Wekelijks zijn astronauten urenlang bezig om de wanden van het ruimtestation schoon te maken en zo te voorkomen dat schimmels een gezondheidsrisico gaan vormen. Maar wie denkt dat schimmels alleen aan de binnenzijde van het ISS te vinden zijn, heeft het mis, zo suggereert een nieuw onderzoek. Wetenschappers hebben namelijk ontdekt dat sporen van schimmels mogelijk ook aan de buitenzijde van het ISS kunnen overleven.
Straling
Dat hebben microbiologen afgelopen week tijdens de Astrobiology Science Conference in Seattle bekend gemaakt. Ze baseren zich op experimenten met Aspergillus en Pennicillium, twee schimmels die veelvuldig in het internationale ruimtestation voorkomen. De onderzoekers stelden sporen van deze schimmels bloot aan intense röntgenstraling. Ook werden de schimmels blootgesteld aan intense UV-straling en zware ionen (kernen van zware elementen, een onderdeel van de zogenoemde galactische kosmische straling).
Resultaten
Uit het onderzoek blijkt dat de sporen blootstelling aan röntgenstraling tot zo’n 1000 gray konden verdragen (zie kader). Voor zware ionen was dat tot zo’n 500 gray. Ook tegen het intense UV-licht waren de sporen goed bestand: ze overleefden blootstelling aan het UV-licht tot zo’n 3000 joules per vierkante meter.
Gray is de eenheid van hoeveelheid geabsorbeerde ioniserende straling. Bij ioniserende straling moet je denken aan straling die energetisch genoeg is om een elektron uit de buitenste schil van een atoom weg te slaan. Röntgenstraling is daar een mooi voorbeeld van. 5 gray is voldoende om een mens te doden. En vanaf ongeveer 0,5 gray krijgt een mens al te maken met stralingsziekte.
“We weten nu dat sporen van schimmels veel meer straling aankunnen dan we dachten,” stelt onderzoeker Marta Cortesão, verbonden aan het Deutschen Zentrums für Luft- und Raumfahrt (DLR). “Als we een langdurige ruimtemissie plannen, kunnen we erop rekenen dat deze schimmelsporen met ons meegaan, omdat ze de ruimtereis waarschijnlijk wel overleven.”
Planetaire protectie
En dat is iets om rekening mee te houden als we straks bijvoorbeeld naar Mars vertrekken. Nu reeds worden ruimtevaartuigen met eindbestemming Mars – en andere potentieel leefbare hemellichamen – grondig gedesinfecteerd voor vertrek. Men wil zo voorkomen dat eventuele micro-organismen die zich hier op aarde aan het ruimtevaartuig vastklemmen zich na aankomst op Mars of een andere planeet of maan gaan vestigen en later per abuis voor buitenaards leven worden aangezien of – misschien nog wel erger – eventueel buitenaards leven vernietigen voor wij het ontdekt hebben. Wat dit onderzoek laat zien, is dat we bij het desinfecteren van ruimtevaartuigen naast allerhande bacteriën ook de schimmelsporen niet moeten onderschatten.
Andere uitdagingen
Tijdens een 180 dagen durende reis naar Mars zou een ruimtevaartuig en de passagiers naar schatting een cumulatieve dosis straling van ongeveer 0,7 gray voor de kiezen krijgen. Sporen van Aspergillus overleven dat afgaand op dit onderzoek gemakkelijk. Daarbij moet wel een kanttekening worden geplaatst. Zo hebben de onderzoekers alleen gekeken naar het effect dat straling op sporen heeft. In de ruimte krijgen de sporen echter ook te maken met onder meer kou, een beperkte zwaartekracht en een vacuüm. Of ze zich onder een combinatie van die factoren nog net zo goed houden, moet uit vervolgonderzoek blijken. Later dit jaar zal bijvoorbeeld een experiment gelanceerd worden waaruit moet blijken hoe sporen reageren op gewichteloosheid.
Dat schimmels wel tegen een stootje kunnen, brengt nieuwe uitdagingen met zich mee, met name op het gebied van planetaire protectie (oftewel voorkomen dat de sporen andere hemellichamen besmetten). Tegelijkertijd is het ergens misschien ook wel goed nieuws dat schimmels langdurige ruimtereizen lijken te kunnen overleven. Want schimmels kunnen tijdens zo’n lange reis ook van pas komen. Zo zou je schimmels kunnen zien als kleine biologische fabriekjes die allerhande handige stofjes kunnen produceren. Antibiotica zijn daar misschien wel het bekendste voorbeeld van.
