We got him! Dader van catastrofale dertiende eeuwse vulkaanuitbarsting eindelijk gevonden

vulkaan

In de dertiende eeuw vond een kolossale vulkaanuitbarsting plaats die het aardse klimaat op zijn kop zette en mogelijk zelfs mede aanleiding gaf tot de kleine ijstijd. Wetenschappers stellen nu dat de Indonesische vulkaan Samalas de boosdoener was én dat deze vulkaan mogelijk ook een ‘Pompeii van het verre oosten’ creëerde dat nog ontdekt moet worden.

De vulkaanuitbarsting waar onderzoekers in het blad Proceedings of het National Academy of Sciences melding van maken, was een gebeurtenis van enorme omvang. Naar schatting bracht de vulkaan meer zwavel in de stratosfeer dan elke andere vulkaan in de afgelopen zevenduizend jaar. De invloed die de vulkaan op het klimaat had, was enorm en wereldwijd voelbaar. Hoewel de sporen van deze uitbarsting onder meer in de ijskappen onmiskenbaar aanwezig zijn, wisten we anno 2013 nog steeds niet welke vulkaan nu precies in de dertiende eeuw uitbarstte. Een nieuw onderzoek wijst de schuldige nu aan: het is de Samalas-vulkaan op Indonesië.

As en ijs
De onderzoekers baseren hun conclusie op verschillende bewijsstukken. Zo bestudeerden ze bijvoorbeeld as op Lombok en omringende eilanden. Eerst dateerden ze het as door de leeftijd van vegetatie in de aslagen vast te stellen. Vervolgens keken ze naar de verspreiding van het as om de bron ervan te kunnen achterhalen. Ook haalden ze er oude documenten bij waarin melding gemaakt wordt van een vulkaanuitbarsting die de belangrijkste stad op Lombok begroef en ergens in de dertiende eeuw plaatsvond. Eén van de belangrijkste bewijsstukken is echter het ijs. De vulkaan stootte onder meer bepaalde gassen uit en die kwamen gevangen te zitten in ijs op Groenland en Antarctica dat in die tijd ontstond. Door die sporen te vergelijken met de sporen die rondom vulkanen werden aangetroffen, kon gekeken worden welke vulkaan verantwoordelijk was voor de uitbarsting. Op basis van die – en meer – bewijsstukken stellen de onderzoekers vast dat de Samalas-vulkaan uitbarstte en dat die uitbarsting ergens tussen mei en oktober 1257 plaatsvond.

De krater die na de Samalas-uitbarsting achterbleef. Afbeelding: Massew64 (via Wikimedia Commons).
De krater die na de Samalas-uitbarsting achterbleef. Afbeelding: Massew64 (via Wikimedia Commons).

Indirect bewijs
Het onderzoek is tamelijk overtuigend. Hoewel het allemaal indirect bewijs is dat naar Samalas wijst, passen de puzzelstukjes wel mooi in elkaar. Nu ook meer duidelijkheid is gekomen over de periode waarin de vulkaan uitbarstte, kunnen onderzoekers mogelijk verschillende historische mysteries oplossen. Een mooi voorbeeld daarvan is een Londens massagraf dat recent werd teruggevonden. In het graf lagen de resten van duizenden mensen begraven. Datering heeft uitgewezen dat deze mensen in 1258 om het leven kwamen. Het kan haast geen toeval zijn dat deze mensen in het jaar na de vulkaanuitbarsting stierven. “Het kan verband houden met de wereldwijde invloed die de Samalas-uitbarsting had,” zo schrijven de onderzoekers. Maar er zijn meer historische mysteries die verklaard kunnen worden met behulp van de uitbarsting van Samalas. “Zowel op lokaal als regionaal niveau moeten de sociaaleconomische en milieutechnische consequenties van deze gebeurtenis dramatisch zijn geweest. Significante delen van Lombok, Bali en het westelijke deel van Soembawa zijn waarschijnlijk generaties lang onvruchtbaar en onbewoonbaar geweest. Dat is mogelijk één van de redenen waarom de koning van Java, Kertanegara, die Bali in 1284 binnenviel op zo weinig weerstand stuitte.”

Maar het onderzoek lost niet alleen mysteries op. Het creëert ook nieuwe mysteries. De onderzoekers denken dan met name aan de geschiedkundige bronnen die ze voor hun onderzoek geraadpleegd hebben en waarin melding gemaakt wordt van een catastrofale vulkaanuitbarsting die de stad Pamatan, de hoofdstad van het koninkrijk Lombok, begroef. “We speculeren dat deze oude stad ergens op het eiland, onder vulkanisch gesteente begraven ligt. Als we het ontdekken, kan het wel eens het Pompeii van het verre oosten blijken te zijn.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd