Biologen schieten te hulp.
Wereldwijd worden op dit moment ongeveer 7000 talen gesproken. Maar het aantal talen neemt rap af: gemiddeld sterft er elke week eentje uit. En naar verwachting zal het aantal talen tegen het eind van deze eeuw behoorlijk zijn uitgedund. Het betekent dat er heel wat diversiteit verloren dreigt te gaan. Taalkundigen willen dat graag – voor zover mogelijk – voorkomen. Maar ja, waar moet je beginnen? “De snelheid waarmee talen verloren gaan, in combinatie met de beperkte middelen die er zijn om talen te behouden, betekent dat we zorgvuldig na moeten gaan waar we onze inspanningen op willen richten,” aldus onderzoeker Max Farrell.
Stamboom
Farrell – van huis uit bioloog – heeft daar samen met collega’s iets op bedacht. Hij pleit ervoor om een evolutionaire stamboom op te stellen waarin alle talen terugkomen. Zo’n evolutionaire stamboom wordt in de biologie veel gebruikt en laat zien in hoeverre soorten met andere soorten verwant zijn. De stamboom stelt onderzoekers in staat om soorten met weinig nabije familieleden te identificeren en na te gaan hoeveel evolutionaire informatie er verloren zou gaan als deze soort verloren gaat. Op vergelijkbare wijze zouden we ook van talen een stamboom kunnen maken. “Hoe geïsoleerder een taal in zijn stamboom is, hoe meer unieke informatie deze herbergt en uiteindelijk bijdraagt aan de diversiteit,” aldus Farrell.
Kavalan en Tanibili
Farrell en collega’s tonen de potentie die deze aanpak kan hebben aan door 350 Austronesische talen – die gesproken worden in Zuid-Oost Azië en delen van de Stille Oceaan – in zo’n stamboom te plaatsen. Voor elke van deze 350 talen werd vastgesteld hoe geïsoleerd ze in de stamboom zijn en in hoeverre ze bedreigd worden. Elke taal kreeg vervolgens op basis van die twee variabelen een score toegewezen.
Kavalan bleek het hoogst te scoren. Deze bijna uitgestorven taal wordt van oorsprong op Taiwan gesproken en is uitzonderlijk uniek binnen de Austronesische familie der talen. Op plek twee staat Tanibili, een eveneens bijna uitgestorven taal die op de Solomoneilanden wordt gesproken.
De onderzoekers pleiten ervoor om op soortgelijke wijze ook stambomen op te stellen voor andere taalgroepen. Zo wordt duidelijk welke talen verloren dreigen te gaan én hoe erg dat eigenlijk is. Vervolgens kan op basis van die informatie wellicht voorkomen worden dat de diversiteit al te erg afneemt. “Talen zijn de vonk van een volk, de dragers van cultuur en met hun uitsterven raken we unieke inzichten in de geschiedenis van de mens en de evolutie van de taal zelf kwijt,” aldus onderzoeker Nicolas Perrault. “Hun verdwijning is een verlies voor de mensheid, het onderwijs en de wetenschap.”
