In 2064 zal de wereldbevolking naar schatting uit 9,7 miljard mensen bestaan. Tegen 2100 zijn we echter ‘nog maar’ met 8,8 miljard.
Dat blijkt uit een uitgebreide analyse, gepubliceerd in het blad The Lancet. De bevindingen zijn enigszins verrassend. Zo suggereerde een rapport van de Verenigde Naties vorig jaar nog dat de wereldbevolking in het jaar 2100 uit 10,88 miljard mensen zou bestaan. De nieuwe schattingen vallen maar liefst 2 miljard hoofden lager uit. Het is volgens de onderzoekers onder meer te herleiden naar de ongekende snelheid waarmee de vruchtbaarheidscijfers (het gemiddelde aantal geboren kinderen per vrouw) in Sub-Sahara-Afrika afnemen.
Maximale omvang
Al met al verwachten de onderzoekers dan ook dat de wereldbevolking al vrij snel de maximale omvang bereikt. Reeds in 2064 zou er met 9,7 miljard mensen een piek worden genoteerd. In de decennia erna, neemt het aantal mensen op aarde af, om vervolgens rond 2100 uit te komen op 8,8 miljard mensen.
De wereldwijde vruchtbaarheidscijfers lopen de komende eeuw naar verwachting sterk terug. Waar gemiddeld elke vrouw in 2017 nog 2.37 kinderen op de wereld zette, zal dat aantal in 2100 zijn afgenomen tot 1.66. Dat is veel minder dan de minimaal 2,1 kinderen die nodig zijn om de populatiecijfers stabiel te houden.
Afname
Zoomen we in op individuele landen, dan zien we dat de vruchtbaarheidscijfers in sommige landen behoorlijk onder het wereldwijde gemiddelde zakken. Zo verwachten de onderzoekers dat in Italië en Spanje tegen 2100 gemiddeld nog maar 1,2 kinderen per vrouw geboren worden. En Polen zou het vruchtbaarheidscijfer tegen het eind van deze eeuw zelfs terug zien lopen tot 1,17.
Sub-Sahara-Afrika
En ook in Sub-Sahara-Afrika neemt het vruchtbaarheidscijfer naar verwachting dus af. En sterk ook. Waar vrouwen in dit deel van de wereld in 2017 gemiddeld nog 4,6 kinderen baarden, zullen we naar verwachting zien dat vrouwen er tegen het jaar 2100 gemiddeld nog 1,7 kinderen krijgen. En in een land als Niger – dat in 2017 ‘s werelds hoogste vruchtbaarheidscijfer noteerde, namelijk: gemiddeld 7 kinderen per vrouw – staat een flinke afname te wachten. Tegen 2100 verwachten onderzoekers dat in het land nog maar 1,8 kinderen per vrouw geboren worden.
Eerst nog een periode van groei
Hoewel de vruchtbaarheidscijfers in Afrika – onder meer doordat men er in toenemende mate de beschikking heeft over anticonceptiemiddelen en steeds meer meisjes en vrouwen een opleiding volgen – afnemen, zal de bevolking de komende decennia toch nog sterk blijven groeien. Zo verwacht men dat het aantal mensen in Sub-Sahara-Afrika de komende decennia verdrievoudigt en in 2100 uitkomt op 3,07 miljard. Dat is deels te herleiden naar het feit dat steeds meer meisjes er de vruchtbare leeftijd bereiken. Daarnaast lopen de sterftecijfers er terug. Ook in Noord-Afrika en het Midden-Oosten groeit de bevolking nog door. En samen met Sub-Sahara-Afrika zijn dit de enige regio’s die naar verwachting tegen 2100 een groter aantal mensen herbergen dan in 2017 het geval was.
Krimp
Terwijl de populaties in de hierboven genoemde gebieden nog even blijven groeien, is er op tal van andere plekken sprake van krimp. Met name in Azië en het centrale en oostelijke deel van Europa worden populaties snel kleiner. En 23 landen mogen afgaand op deze analyse zelfs verwachten dat hun populatie tegen het jaar 2100 50% kleiner is dan nu. Dat geldt bijvoorbeeld voor Japan (dat van 128 miljoen mensen in 2017 naar verwachting naar 60 miljoen mensen in 2100 gaat). Maar ook voor Thailand, Spanje, Italië, Portugal en Zuid-Korea. Nog eens 34 andere landen zien hun populaties naar verwachting met 25 tot 50 procent afnemen. Dat geldt bijvoorbeeld voor China dat in 2017 nog 1,4 miljard inwoners telde, maar tegen 2100 terug zal vallen naar 732 miljoen mensen.
Nieuwe ranglijst
De ranglijst waarop landen naar het aantal inwoners geschikt is, zal de komende decennia dan ook ingrijpend veranderen. China voert deze lijst nu nog aan. Maar zal in 2100 terugvallen naar de derde positie en moet dan India (met iets meer dan 1 miljard inwoners) en Nigeria (met ongeveer 791 miljoen inwoners) voor zich dulden. De VS (nu nog derde op de ranglijst) valt terug naar de vierde plaats, terwijl de Democratische Republiek Congo – nu nog op de achttiende plaats – doorstijgt naar plek zes. “In de 21e eeuw vindt er een revolutie plaats in de geschiedenis van onze menselijke beschaving,” stelt dr. Richard Horton, hoofdredacteur van The Lancet. “Afrika en de Arabische wereld zullen onze toekomst vormgeven, terwijl de invloed van Europa en Azië afneemt. Tegen het eind van de eeuw zal de wereld multipolair zijn, met India, Nigeria, China en de VS als de dominante machten. Dit zal echt een heel nieuwe wereld zijn, eentje waarop we ons nu al moeten voorbereiden.”
Vergrijzing
Ook zullen er doordat de vruchtbaarheidscijfers afnemen en de levensverwachting wereldwijd toeneemt, grote veranderingen optreden in de leeftijdsopbouw van de wereldbevolking. Zo verwachten de onderzoekers dat het aantal kinderen onder de vijf met 41 procent zal afnemen: van 681 miljoen in 2017 naar 401 miljoen in 2100. Ondertussen neemt het aantal mensen ouder dan 80 jaar naar verwachting enorm toe: van 141 miljoen in 2017 naar 866 miljoen in 2100. Het brengt grote uitdagingen met zich mee, zo stelt Stein Emil Vollset, hoofdauteur van het paper dat de te verwachten ontwikkelingen beschrijft. “Terwijl een populatiekrimp mogelijk goed nieuws is voor het terugdringen van de CO2-uitstoot en beperken van de druk die we op ons voedselsysteem leggen, zullen met meer oudere mensen en minder jongere mensen economische uitdagingen ontstaan, doordat samenlevingen meer moeite krijgen om met minder werkenden en belastingbetalers (economisch, red.) te groeien en er minder goed in slagen om de rijkdom te genereren die nodig is om ouderen de zorg en steun te bieden die zij nodig hebben.”
Voor hun voorspellingen maken de onderzoekers gebruik van de beste beschikbare data en hebben ze verschillende trends in die data doorgetrokken. Maar natuurlijk kan er ook in de toekomst altijd iets onverwachts gebeuren, dat van invloed is op de wereldpopulatie. Een wereldwijde epidemie kan bijvoorbeeld verstrekkende gevolgen hebben voor het aantal mensen op aarde. Momenteel zitten we door SARS-CoV-2 midden in zo’n pandemie. Maar hoewel er al meer dan een half miljoen mensen door toedoen van het virus overleden zijn, stellen de onderzoekers dat deze pandemie geen invloed heeft op de voorspellingen die zij voor de lange termijn en voor de gehele wereldbevolking genoteerd hebben.
Economische veranderingen
De onderzoekers brengen in hun studie ook in kaart wat deze vergrijzing en afname van het aantal werkenden nu precies betekent voor de economie van de verschillende landen. Zo voorspellen ze dat China in 2035 de VS economisch gezien voorbij streeft en ‘s werelds grootste bruto nationaal product noteert. Maar doordat het land vervolgens vanaf 2050 te maken krijgt met een flinke populatiekrimp, zal de economie minder hard groeien, waardoor de VS – als immigranten het aantal arbeidskrachten hier blijven opkrikken – China weer voorbij kan streven. Nigeria kan ondertussen – doordat het de komende decennia als enige van de 10 meest bevolkte landen een groeiend aantal arbeidskrachten kent – enorme sprongen maken en tegen 2100 het op acht na grootste bruto nationaal product noteren (nu moet het land nog 22 landen met een hoger bruto nationaal product voor zich dulden). Landen zoals Italië en Spanje zien hun bruto binnenlands product waarschijnlijk sterk afnemen, doordat ook hun populaties sterk teruglopen.
Migratie
Landen die hun vruchtbaarheidscijfer onder de 2,1 zien duiken en toch willen proberen om hun werkzame populatie en economie op peil te houden, kunnen eigenlijk maar één ding doen: migranten aantrekken. “Als de voorspellingen (…) ook maar half kloppen, zal migratie voor alle naties noodzakelijk zijn,” aldus professor Ibrahim Abubakar, niet betrokken bij het onderzoek, maar auteur van een commentaar op de studie, dat eveneens in The Lancet is verschenen. Het vereist volgens hem een internationale samenwerking, waarbij zowel de landen die migranten uitzenden als de landen die ze ontvangen, daar de vruchten van plukken, terwijl de rechten van de migrant zelf beschermd worden. “Landen moeten samenwerken op een niveau waarop tot op heden nog nooit is samengewerkt en op strategische wijze de ontwikkeling van overtollig menselijk kapitaal in landen die een bron van migranten zijn, steunen en bekostigen. Een billijke verandering in het wereldwijde migratiebeleid vereist dat zowel de rijke als arme landen daar een stem in hebben. De verwachte veranderingen in de omvang van nationale economieën en de daaropvolgende veranderingen in militaire macht kunnen deze discussies wel eens noodzakelijk maken (…) De keuze waar we voor staan is: gaan we onze gezondheid verbeteren en rijkdom vergroten door geplande populatiebewegingen mogelijk te maken of eindigen we straks met een onderklasse aan geïmporteerde arbeidskrachten en instabiele samenlevingen? (…) De verspreiding van de beroepsbevolking zal uiteindelijk cruciaal zijn en bepalen of de mensheid floreert of wegkwijnt.”
Vrouwenrechten
Onderzoeker Christopher Murray ziet in het geheel nog een andere uitdaging opdoemen. Zo dreigen vrouwenrechten in een wereld waarin vruchtbaarheidscijfers afnemen en politieke verschuivingen op de loer liggen (opnieuw) onder druk te komen staan. “Het is belangrijk dat overheden de vrijheid en rechten van vrouwen boven aan de agenda staan.” Horton onderschrijft dat. Volgens hem “benadrukt de studie het belang van het beschermen en versterken van de seksuele en reproductieve rechten (het recht dat een vrouw heeft om onder meer te beslissen of zij zwanger wil raken en blijven en anticonceptie wil gebruiken, red.) van de vrouw.”
De onderzoekers blijven benadrukken dat hun voorspellingen slechts inschattingen zijn. En dat daar wel enige onzekere factoren in zitten. Toch vinden de onderzoekers het belangrijk om een beeld te geven van hoe de wereld er de komende decennia – afgaand op de beste beschikbare data – uit kan gaan zien. De geschetste veranderingen zijn namelijk zo groot, dat landen zich daar maar beter voorzichtig op voor gaan bereiden. “Voortdurende wereldwijde populatiegroei is gedurende deze eeuw niet langer de meest aannemelijke koers die de wereldbevolking vaart,” aldus Murray. “Deze studie voorziet overheden van alle landen van de kans om opnieuw na te gaan denken over hun beleid op het gebied van migratie, arbeidskrachten en economische ontwikkeling om zo de uitdagingen die de demografische veranderingen met zich meebrengen, het hoofd te kunnen bieden.”
