Wetenschap bewijst: ook olifanten kunnen dronken worden

Ze mogen dan wel groot zijn, dat betekent niet dat ze beter tegen alcohol kunnen.

Het is altijd weer een grappig gezicht: wilde dieren die zich na het eten van rottend fruit merkwaardig beginnen te gedragen. Zo was er eens een eland in Zweden die vast kwam te zitten in een boom nadat hij zich te goed had gedaan aan teveel rotte appels. En wat dacht je van de schattig ogende vervet-aapjes wiens liefde voor suiker – en mogelijk alcohol – hen ertoe aanzet om drankjes van toeristen te stelen (zie ook de video hieronder). Ondanks de populariteit van deze verhalen worden ‘dronken dieren’ toch vaak door wetenschappers afgedaan als mythen. Maar mogelijk onterecht.

Olifanten
Er doen ook verhalen over olifanten de ronde die onrijpe vruchten van de marula-boom eten. De vruchten worden gebruikt in de likeur Amarula en in gin (Marula Gin). Als de vruchten gaan rotten komt er alcohol vrij, waardoor de dieren zich raar gaan gedragen. Toch concludeerden wetenschappers dat het onwaarschijnlijk is dat olifanten zoveel gefermenteerd fruit eten dat ze er dronken van worden. Dat zou komen omdat ze zo groot zijn. Maar deze conclusie zou volgens onderzoeksleider Mareike Janiak weleens te voorbarig kunnen zijn. “De verhalen over olifanten en andere zoogdieren die dronken worden na het eten van rottend fruit, zouden best weleens waar kunnen zijn,” betoogt ze.

Ethanol
Toen wetenschappers beweerden dat olifanten niet dronken kunnen worden van het eten van rottend fruit, baseerden ze dit op een eenvoudige berekening van drie dingen: de hoeveelheid ethanol in de marula-vruchten, hoe snel mensen ethanol afbreken en de lichaamsgrootte van olifanten. “Ze overwogen dus in feite hoeveel marula-fruit wij zouden moeten eten voordat we ons dronken voelen en schalen dit vervolgens op naar de lichaamsgrootte van de olifant,” zegt Janiak. “Er zit echter een fatale fout in deze logica. Het gaat er namelijk vanuit dat olifanten net zo snel ethanol afbreken als dat wij doen. En onderzoek wijst uit dat die veronderstelling mogelijk niet klopt.”

Afbraak ethanol mensen
Mensen zijn bijzonder goed in het afbreken van ethanol. Eén van de enzymen die hierbij betrokken is, is alcohol dehydrogenase klasse 4; een enzym dat bij mensen wordt gecodeerd door het gen ADH7. Dit enzym heeft een bijzondere variatie waardoor wij maar liefst veertig keer sneller ethanol kunnen afbreken dan andere primaten. Deze aanpassing is ongeveer 10 miljoen jaar geleden in onze verre voorouder geëvolueerd. Mogelijk vond deze verandering plaats doordat onze voorouders overschakelden naar een terrestrische levensstijl en daarom meer fruit gingen eten. En sommige wilde vruchten kunnen – zoals we weten – een verrassend hoog ethanol-gehalte hebben.

ADH7-gen
Om meer te weten te komen over hoe snel andere zoogdieren ethanol afbreken, vergeleken de onderzoekers het ADH7-gen tussen 85 zoogdieren. “We ontdekten dat de meeste dieren de betreffende variatie waardoor wij snel ethanol kunnen afbreken, niet met ons delen,” concludeert Janiak. “Sterker nog, veel zoogdieren beschikken niet eens over een functioneel ADH7-gen, waaronder de Afrikaanse en Aziatische olifant. Zelfs mammoeten hadden er geen.” Wat de zoogdieren die het ADH7-gen verloren hadden gemeen hebben, is dat ze allemaal niet vaak fruit eten. “Hun dieet bestaat uit gras – zoals bij koeien, paarde, schapen en geiten – ander gebladerte – zoals bij bevers en olifanten – of vlees – denk aan honden, zeeleeuwen, walvissen en dolfijnen.”

Andere zoogdieren
Niet alleen mensen kunnen snel alcohol in het lichaam verwerken. Ook het vingerdier – de grootste nachtactieve maki die op Madagaskar leeft – beschikt over vergelijkbare veranderingen in het ADH7-gen, waardoor ze goed tegen alcohol kunnen. Ook vleerhonden, waaronder de grottenvleerhond, die alleen maar fruit en nectar verorberen kunnen als de beste ethanol afbreken. Een vrij cruciale aanpassing als je erover nadenkt; een dronken, vliegend zoogdier kan namelijk desastreuse gevolgen hebben…

De bevindingen wijzen erop dat de bewering dat de olifant ‘te groot’ zou zijn om dronken te worden van overrijpe vruchten van de marula-boom, regelrecht de prullenbak in kan. “Eenvoudig opschalen naar lichaamsgrootte geeft niet nauwkeurig weer of olifanten bedwelmd kunnen raken door het eten van het fruit,” onderstreept Janiak. Nu is de afbraak van ethanol in het lichaam een complex proces, waarbij meerdere enzymen betrokken zijn. Dit betekent dat olifanten mogelijk een andere manier hebben gevonden om ethanol succesvol af te breken. Maar of ze dat net zo goed kunnen als mensen? “Het is zeer onwaarschijnlijk dat de efficiëntie waarmee ze ethanol afbreken vergelijkbaar is met mensen,” aldus Janiak.

Het betekent dat het dus helemaal niet zo’n gekke gedachte is dat olifanten dronken kunnen worden. Al die verhalen over dronken dieren? Misschien zit er toch een kern van waarheid in.

Bronmateriaal

"Elephants get drunk because they can’t metabolize alcohol like us" - University of Calgary

Afbeelding bovenaan dit artikel: Pexels via Pixabay

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd