We kennen ‘m allemaal uit politieseries: de line-up. Vijf verdachten op een rij en aan de getuige de opdracht om de boef aan te wijzen. Erg betrouwbaar is zo’n line-up niet: maar al te vaak wijzen getuigen de verkeerde aan. Om dat te voorkomen, bedachten onderzoeker een hele nieuwe line-up.
De nieuwe techniek heeft de naam ‘deadline confidence judgments‘ gekregen. Het werkt als volgt. De getuige krijgt een foto van een verdachte te zien en moet aangeven hoe zeker hij of zij ervan is dat deze persoon de dader is. En dat moet snel: binnen enkele seconden moet de getuige oordelen. Na dat oordeel volgen meer foto’s waarbij de getuige hetzelfde moet doen.
Experiment
Experimenten wijzen erop dat de aanpak werkt. Proefpersonen kregen een filmpje te zien waarin een misdaad plaatsvond of waarin iemand met dagelijkse zaken bezig was. Vijf minuten of een week later kreeg de helft van de proefpersonen foto’s van twaalf mensen in handen met de vraag om binnen drie seconden nadat de foto op een scherm verscheen aan te geven hoe zeker ze ervan waren dat dit de dader was. De andere proefpersonen kregen de foto’s ook te zien, maar mochten hun tijd nemen om te beoordelen hoe zeker ze ervan waren dat iemand de dader was.
Resultaten
Uit de experimenten blijkt dat de alternatieve line-up veel beter werkt dan de klassieke variant. De nieuwe aanpak resulteerde in twintig tot dertig procent meer gevallen in een juist oordeel. Dat is te lezen in het blad Psychological Science.
Dat de nieuwe aanpak zo goed werkt, heeft alles te maken met de deadline waar getuigen of slachtoffers met geconfronteerd worden. “Een zwak punt in de traditionele test is dat een getuige een simpele ‘ja’ of ‘nee’ moet laten horen en heel veel tijd heeft om over de beslissing na te denken,” vertelt onderzoeker Neil Brewer. De tijd die zit tussen het zien van de verdachten en het antwoord van het slachtoffer verkleint – in aanvulling op externe factoren – de kans op een correct antwoord. Externe factoren die ervoor kunnen zorgen dat getuigen met een fout antwoord komen, zijn bijvoorbeeld gebrek aan concentratie of sociale druk om iemand als schuldige aan te wijzen. Tijdens de nieuwe aanpak is er minder tijd om na te denken en dus ook minder tijd voor externe factoren om invloed uit te oefenen. Ook de sociale druk is beperkt: getuigen worden niet gevraagd wie schuldig is, maar hoe zeker ze weten dat iemand de dader is.
