Wetenschap ontdekt hoe Van Gogh gele bloemen oranjegrijs werden

Ooit waren de bloemen die Van Gogh op bovenstaand schilderij vooraan in de blauwe vaas plaatste, heldergeel. Maar door de jaren heen zijn ze oranjegrijs geworden. En wetenschappers weten nu eindelijk hoe dat komt: het ligt niet aan de verf, maar aan de vernislaag.

Dat melden onderzoekers van de Universiteit Antwerpen en de TU Delft. Ze baseren hun conclusie op een röntgenstraalanalyse.

Korstje
Het betreffende schilderij werd in 1887 door Vincent van Gogh geschilderd. Aan het begin van de twintigste eeuw kwam het schilderij in bezit van het Kröller-Müller-Museum. Om het schilderij te beschermen, bracht het museum een vernislaag aan. Maar of dat nu zo’n goed idee was? “Een conservatiebehandeling in 2009 onthulde een ongewone grijze, ondoorzichtige korst op de delen van het schilderij met cadmiumgele verf,” vertelt Margje Leeuwestein van het Kröller-Müller-Museum. Dat cadmiumpigment was in de tijd van Van Gogh nog redelijk nieuw. Uit eerder onderzoek bleek al dat het pigment wanneer er geen vernislaag wordt aangebracht, verbleekt. Dankzij de vernislaag gebeurde dat bij dit schilderij niet. In plaats daarvan vormde zich op het cadmiumgeel een donkere, brosse korst.

Bloemen in de blauwe vaas van Vincent van Gogh.
Röntgenstralen
Om te achterhalen hoe die korst precies ontstaan was, namen de onderzoekers twee microscopische verfstaaltjes van het schilderij. Met behulp van röntgenstralen werd de chemische samenstelling van het materiaal achterhaald. Opvallend genoeg vonden de onderzoekers geen cadmium, maar anglesiet terug. “Anglesiet is een ondoorzichtig bestanddeel dat zo goed als overal werd gevonden,” vertelt onderzoeker Gerald Falkenberg. “De oorsprong van het lood is waarschijnlijk een lood-houdend droogmiddel dat aan het vernis werd toegevoegd.” En dan rijst natuurlijk de vraag: waar is het cadmium gebleven? “Op het grensvlak tussen verf en vernis werden de vrijgestelde cadmium-ionen gebonden door een degradatieproduct van de vernis zelf en vormde er zich een laagje cadmiumoxalaat (CdC2O4),” legt onderzoeker Marine Cotte uit. En dat verklaart – samen met het anglesiet – de ondoorzichtige, oranjegrijze korst op het schilderij.

Belangrijk
Het onderzoek is heel belangrijk, zo benadrukken de onderzoekers. “Veel van de schilderijen uit de Franse periode van Van Gogh zijn in het verleden niet zo professioneel gevernist en het verwijderen van deze niet-originele laklagen is één van de uitdagingen waar conservators wereldwijd mee geconfronteerd worden,” vertelt Ella Hendriks, werkzaam bij het Van Gogh Museum. “Deze wetenschappelijke informatie is belangrijk om moeilijke beslissingen inzake complexe schoonmaakbehandelingen te ondersteunen.”

Het is nog niet duidelijk of het mogelijk is om de korst die zich door het vernis op de gele bloemen gevormd heeft, te verwijderen, maar het lijkt erop dat dat niet gemakkelijk gaat worden. Wanneer de korst verwijderd wordt, gaat namelijk ook een deel van de heldergele olieverf verloren.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd