Wetenschap ontrafelt hoe een zeldzaam natuurlijk mineraal in het donker wit licht uitstraalt

En dat is belangrijk voor de ontwikkeling van nog betere in het donker fluorescerende materialen.

We kennen ze allemaal wel: de gifgroen gekleurde, continu brandende vluchtwegverlichting die boven een nooduitgang hangt. Deze verlichting wordt synthetisch gegenereerd. Maar wist je dat er ook mineralen bestaan die van nature gloeien? Wetenschappers zijn erg in deze bijzondere mineralen geïnteresseerd. Want door ze grondig te bestuderen, kan er belangrijke kennis worden opgedaan voor de ontwikkeling van betere lichtgevende en fluorescerende kunststoffen.

Hackmaniet
Een mineraal dat als het ware kortstondig ‘licht geeft’, is hackmaniet. “Dit is een vrij zeldzame variant van een ander mineraal dat sodaliet wordt genoemd,” vertelt onderzoeker Mika Lastusaari in een interview met Scientias.nl. “Hoewel hackmaniet is samengesteld uit elementen die veel voorkomen in de aardkorst – natrium, aluminium, silicium, zuurstof en chloor – zijn er maar een paar plaatsen waar deze elementen in de juiste verhouding voorkomen om deze steen te produceren. Opvallende plaatsen zijn in Groenland, Canada en Afghanistan. Daarnaast heeft hackmaniet een vergelijkbare dichtheid als kwarts, dus het is niet een zware steen.” Bovendien heeft Hackmaniet als bijzondere eigenschap dat het onder invloed van licht van kleur kan veranderen. “Zo kan het zowel wit als paars van kleur zijn,” gaat Lastusaari verder. “Bovendien genereert de steen een witte luminescentie in het donker. Dit nagloeien ziet er met het blote oog uit als een koel witte kleur.” En dat is interessant. Want de omstandigheden die dit precies beïnvloeden waren tot dusver volstrekt onduidelijk.

Gloeiend Hackmaniet in het donker. Afbeelding: University of Turku

In een nieuwe studie besloten de onderzoekers deze mysterieuze eigenschap grondig te bestuderen. Want wat ligt er precies aan die opvallende gloed ten grondslag? Door verschillende experimentele en computationele gegevens te combineren, slaagden de onderzoekers erin om het geheim te ontrafelen. “Het nagloeien is gebaseerd op het vermogen van hackmanieten om de energie van ultraviolette straling (bijvoorbeeld uit zonlicht) op te slaan in zogenaamde ‘energievallen’,” legt Lastusaari desgevraagd uit. “Dit zijn structurele defecten. De opgesloten energie wordt langzaam vrijgegeven en op die manier ontstaat de waargenomen nagloed. Als je dit vergelijkt met bijvoorbeeld gewone fluorescentiebuizen of LED’s die gebruikt worden voor verlichting, dan is het verschil dat de reguliere lampen de energie direct afgeven terwijl hackmaniet dit langzaam en geleidelijk doet. Daarom is de nagloed van het mineraal altijd veel zwakker dan normale lichtemissie.”

Titanium
Bovendien ontdekten de onderzoekers dat met name titanium, dat zich in de kern van hackmaniet ophoudt, licht geeft. “Ook zwavel, kalium en ijzer leveren in combinatie met de juiste balans van hun concentraties een belangrijke bijdrage,” vertelt Lastusaari. “Daarnaast wordt de gloed zelf aangedreven door de overdracht van elektronen. Met deze resultaten hebben we waardevolle informatie verkregen over de omstandigheden die van invloed zijn op de nagloed van hackmaniet. Bovendien zijn dit belangrijke factoren waardoor we ook de details omtrent het nagloei-mechanisme in het algemeen beter gaan begrijpen.”

Lichtgevende kunststoffen
De studie heeft met name belangrijke gevolgen voor de ontwikkeling van betere lichtgevende en fluorescerende kunststoffen. Want de kennis die de onderzoekers hebben opgedaan kan nu gebruikt worden om synthetische hackmanieten te fabriceren die langer nagloeien dan het natuurlijke mineraal. “Het feit dat we de rol van kalium en ijzer als actieve aandrijvingen van de gloed in natuurlijk hackmaniet hebben onthuld, is van onschatbare waarde voor de verdere ontwikkeling van synthetische, op hackmaniet gebaseerde lichtgevende materialen,” stelt Lastusaari. “Nu weten we beter welke richting we met onze experimentele methoden op moeten en hoe we nauwkeurigere computationele studies kunnen uitvoeren.”

Toepassingen
En dat is overigens van groot belang. Nagloeiende kunststoffen hebben namelijk verschillende toepassingen. “Dit is bijvoorbeeld belangrijk voor veiligheidssignalering,” somt Lastusaari op. “Maar ze worden ook bestudeerd voor vele andere toepassingen, denk aan geneeskundig onderzoek waarbij een beeld van het inwendige van het lichaam wordt gemaakt (zoals door middel van een MRI-scan of röntgenfoto, red.).”

De onderzoekers hebben met hun studie ontrafeld hoe we natuurlijke materialen verder kunnen optimaliseren. Dit kunnen we vervolgens in ons eigen voordeel gebruiken. “De natuur is niet in staat geweest om materialen te fabriceren die net zo sterk licht geven als synthetische,” zegt Lastusaari. “Maar de natuur heeft wel een aanzienlijke bijdrage geleverd.”

Bronmateriaal

"Researchers Unravel the Secrets of How Natural Stone Glows in the Dark" - University of Turku

Interview met Mika Lastusaari

Afbeelding bovenaan dit artikel: University of Turku

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd