De nephoorns – die lastig van echte hoorns te onderscheiden zijn – kunnen wel eens de redding van de neushoorn zijn.
Het aantal neushoorns is de laatste decennia flink afgenomen. Het is met name het resultaat van stroperij: naar schatting wordt er momenteel elke acht uur een neushoorn door stropers gedood. Die stropers hebben het voorzien op de hoorn van het dier, die vooral op de Aziatische markt (zie kader) een hoop geld op kan leveren.
In landen zoals China worden aan de hoorn van een neushoorn verschillende geneeskrachtige werkingen toegeschreven. Zo wordt de hoorn – na tot poeder te zijn vermalen – ook wel gepromoot als lustopwekkend medicijn. Het is een mythe; het neushoornpoeder heeft dat effect helemaal niet, maar weet de naam als afrodisiacum – mede doordat het vaak vermengd wordt met vermalen viagra – wel hoog te houden.
In een poging de neushoorn van de ondergang te redden, wordt momenteel ingezet op behoud van leefgebied en actieve bescherming van de dieren. “Maar we weten dat dat niet zo goed werkt als gehoopt,” vertelt professor Fritz Vollrath aan Scientias.nl. En daarom hebben Vollrath en collega’s iets anders bedacht. “We hopen dat het overspoelen en ondermijnen van de markt (in neushoornhoorns, red.) kan helpen.”
Marktwerking
In het blad Scientific Reports beschrijven Vollrath en collega’s de ontwikkeling van een van paardenhaar gemaakte hoorn die in heel veel opzichten sprekend lijkt op een echte neushoornhoorn. En deze in het laboratorium ontwikkelde nephoorn kan – door handig gebruik te maken van marktwerking – weleens de redding van de neushoorn blijken te zijn. Door de markt te overspoelen met deze niet van echt te onderscheiden nephoorns zou de prijs van neushoornhoorns namelijk sterk dalen, waardoor de handel erin een stuk minder lucratief wordt en het dus voor stropers ook veel minder aantrekkelijk wordt om op neushoorns te jagen.
Harige oplossing
De nephoorn die de onderzoekers in hun studie presenteren, is gemaakt van haren uit de staart van een paard. Dat klinkt misschien een beetje gek, maar je moet weten dat de neushoornhoorn eigenlijk ook niets anders is dan een dicht opeengepakte bundel haren. Die haren zijn als het ware samengelijmd door een afscheiding afkomstig uit talgklieren op de neus van de neushoorn. In deze studie bundelden onderzoekers de staartharen van een paard – dat overigens nog vrij nauw aan de neushoorn verwant is – samen met een speciaal voor de gelegenheid ontwikkelde ‘lijm’. “Deze lijm is een mengsel van vloeibare zijde (gemaakt door het oplossen van moerbeizijde-cocons) en cellulose. Zo ontstaat een dikke vloeistof. Door er wat melanine (een stof die je ook in de neushoornhoorn vindt) als kleurstof aan toe te voegen, wordt de vloeistof donkerder. Vervolgens stoppen we het samen met de gebundelde, donkere paardenharen in een vorm om de hoorn te maken en uit te laten harden.”
Net echt
Het resultaat is een nephoorn die er net zo uitziet en net zo aanvoelt als een neushoornhoorn. “Wat ons onderzoek laat zien, is dat het relatief gemakkelijk en goedkoop is om een op de natuur geïnspireerd hoorn-achtig materiaal te maken dat de extravagante pluk haar op de neus van de neushoorn nabootst,” stelt Vollrath. Hoewel de nephoorn dus al veel overeenkomsten vertoont met een echte neushoornhoorn – ook wanneer deze vermalen wordt – is er altijd ruimte voor verbetering. Vollrath ziet de ontwikkeling van deze hoorn als een eerste stap in de richting van de perfecte nephoorn. “Het hele proces van het maken van een nephoorn kan waarschijnlijk nog verder verfijnd worden.”
De eerste stap is dus gezet. Nu is het zaak door te ontwikkelen en de nephoorn ook daadwerkelijk op de markt te brengen. En wellicht is het ondermijnen van de markt in neushoornhoorns – in combinatie met maatregelen gericht op het behoud van het leefgebied en de bescherming van de neushoorn – net wat de neushoorn nodig heeft. “We hopen dat het – zeker in combinatie met een sterke publiekscampagne die benadrukt dat een neushoornhoorn niets anders is dan een speciale pluk paardachtig haar – kan helpen.”
