Wetenschappers beschrijven ‘Dumbo-octopus’ zonder dat er een scalpel aan te pas komt

Maar de octopus kan het alsnog – helaas – niet navertellen.

In de zomer van 2016 verzamelden onderzoekers vanaf een onderzoeksschip gelegen in het noorden van de Stille Oceaan gesteenten, sedimenten en diep in de oceaan levende organismen. En daarbij werd iets heel opmerkelijks opgevist: een dumbo-octopus. Het dier was zo’n 30 centimeter groot en leefde – alvorens het door de onderzoekers boven water werd gehaald – op meer dan 4000 meter diepte. “Het was mij gelijk duidelijk dat we iets heel speciaals hadden gevangen,” stelt onderzoeker Alexander Ziegler.

Nieuwe soort
En dat wordt nu – vijf jaar later – bevestigd. De dumbo-octopus blijkt namelijk tot een ons tot voor kort onbekende soort te behoren.

Het is altijd bijzonder als er een nieuwe soort wordt ontdekt. Maar de beschrijving van deze nieuwe octopussoort is extra bijzonder, omdat er geen scalpel aan te pas is gekomen. En dat is een primeur.

Ontleden
Bij het beschrijven van een nieuwe octopussoort gaan onderzoekers niet over één nacht ijs. Het dier wordt van top tot teen onderzocht en vergeleken met verwante soorten. Maar onderzoekers gaan daarbij niet alleen af op uiterlijke kenmerken. Vaak worden dieren ook ontleed, zodat ook de ingewanden tot in detail bestudeerd en beschreven en met die van andere soorten vergeleken. Maar met de in 2016 opgeviste Dumbo-octopus pakten de onderzoekers het anders aan. “Omdat deze octopus heel waardevol was, zochten we naar een non-destructieve methode,” vertelt Ziegler. En dat is gelukt. De onderzoekers hebben het dier niet ontleed, maar met behulp van verschillende beeldvormende technieken toch een compleet beeld weten te krijgen van hoe deze er ook vanbinnen uitziet.

Er zijn zo’n 45 soorten dumbo-octopussen. Ze hebben hun naam te danken aan de twee vinnen die zich aan weerszijden van hun hoofd bevinden en doen denken aan de grote oren van Walt Disneys olifant Dumbo. Afbeelding: © Alexander Ziegler.

MRI
In plaats van een scalpel maakten de onderzoekers onder meer gebruik van een speciale MRI-scanner die normaliter door het Duitse Centrum voor Neurodegeneratieve Ziekten gebruikt wordt om het brein van proefpersonen in hoge resolutie in beeld te brengen. Met behulp van de MRI-scanner werd een zeer nauwkeurige 3D-scan van de octopus gemaakt. Grappig genoeg bleken de onderzoekers de interne organen en andere zachte weefsels aan de hand van de scan nog beter te kunnen bestuderen dan wanneer ze deze met de scalpel hadden blootgelegd. Alleen de bek en rasptong van de octopus konden met de MRI-scan niet goed bestudeerd worden, omdat ze gemaakt zijn van hard chitine. En dus namen de onderzoekers voor het bestuderen van die lichaamsdelen – eveneens van cruciaal belang voor een nauwkeurige beschrijven van de soort – hun toevlucht tot een micro-CT-scan.

Nieuwe soort
Daarnaast werd ook het DNA van de octopus onder de loep genomen. Daaruit bleek dat deze behoort tot het geslacht van Dumbo-octopussen: Grimpoteuthis. Maar ging het ook om een nieuwe soort? Aan de hand van de beelden moeten de onderzoekers concluderen van wel; de door hen opgeviste Dumbo-octopus blijkt zich op verschillende punten te onderscheiden van ons reeds bekende soorten. Zo heeft deze gemiddeld aan elke arm 71 zuignappen zitten en wijkt ook de lengte van de haarachtige uitsteekseltjes op zijn armen – waarmee hij waarschijnlijk zijn prooien kan waarnemen – af. Daarnaast is ook de huid tussen de armen veel korter dan bij andere Dumbo-octopussen.

Keizer
De onderzoekers hebben de nieuwe soort de naam Grimpoteuthis imperator gegeven. De octopus is daarmee vernoemd naar de onderzeese bergketen waarbij deze is aangetroffen. Deze bergketen bevindt zich niet ver van Japan en de pieken ervan zijn vernoemd naar Japanse keizers.

Toekomstig onderzoek
De onderzoekers hebben met hun studie aangetoond dat het niet altijd nodig is om dieren open te snijden voor een gedegen beschrijving en identificatie. En ze hopen dat hun studie ertoe leidt dat in de toekomst met name zeldzame en waardevolle dieren in toenemende mate op deze manier beschreven gaan worden.

Wie denkt dat de hoofdrolspeler in dit verhaal – de kleine dumbo-octopus die ruw uit zijn op 4000 meter diepte gelegen habitat werd gehaald – het dankzij de aanpak van de onderzoekers ook na kan vertellen, komt echter van een koude kermis thuis. De octopus is niet aangepast aan een leven nabij het oceaanoppervlak en kon dan ook niet levend boven water worden gehaald. En toch is het volgens de onderzoekers waardevol dat het exemplaar nu intact op sterk water staat. De octopus is namelijk zorgvuldig opgeslagen in de archieven van het Museum für Naturkunde in Berlijn. “Daar kan de octopus over 100 jaar nog steeds geanalyseerd worden,” stelt Ziegler “Bijvoorbeeld wanneer er nieuwe onderzoeksmethoden voorhanden zijn of nieuwe vragen rijzen.”

Bronmateriaal

"First description of a new octopus species without using a scalpel" - Universität Bonn
Afbeelding bovenaan dit artikel: © Alexander Ziegler

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd