Het is de derde keer in slechts vijf jaar tijd dat het rif flinke klappen krijgt.
Het prachtige Great Barrier Reef is het grootste koraalrif ter wereld. Veel duikers hebben zich al aan de pracht en praal van dit rif vergaapt. Maar zoals je vast niet is ontgaan, verkeert het rif al tijden in zwaar weer. Het rif wordt voornamelijk geteisterd door periodes van extreme verbleking. Nu slaan onderzoekers wederom alarm. Want het rif is de vorige periode van massale verbleking nog niet eens te boven, of de volgende golf heeft zich alweer aangediend. En het ernstig aangetaste deel was in de afgelopen jaren nog nooit zo groot als nu.
Koraal leeft in symbiose met microscopisch kleine algen die het koraal van voedsel en kleur voorzien. Wanneer het koraal te maken krijgt met stress (door hogere watertemperaturen of vervuiling) verlaten de algen het weefsel van het koraal. Daardoor verliest het koraal niet alleen een belangrijke bron van voedsel, maar ook kleur. Het koraal verzwakt en wordt vatbaarder voor ziekten. Eén van de grootste stressfactoren waar het koraal op dit moment mee kampt, is de opwarming van het zeewater. Verbleking is hierdoor een snel om zich heen grijpend probleem geworden.
Het Great Barrier Reef werd voornamelijk in 2016 en 2017 hard door verbleking getroffen. Wanneer dat gebeurt, spreken onderzoekers ook wel over een ‘mass bleaching event’. Ofwel; “een periode waarbij veel riffen uitgestrekt over een groot gebied tegelijkertijd ernstig verbleken,” legt een woordvoerder van de Great Barrier Reef Marine Park Authority aan Scientias.nl uit. In 2016 zorgden hittegolven voor een enorme verbleking in het noordelijke deel van het Great Barrier Reef. In 2017 was het middelste deel van het rif aan de beurt. Ruim een derde van het koraal in het noordelijke en centrale gedeelte zou destijds zijn afgestorven.
Huidige situatie
Maar nu slaan wetenschappers wederom alarm. Verschillende luchtfoto’s onthullen namelijk dat grote delen van het rif opnieuw aan het verbleken zijn. Dit vindt momenteel op een ongekend grote schaal plaats. “Voor het eerst hebben we ernstig verbleekte riffen in zowel het noordelijke, centrale als het zuidelijke deel van het Great Barrier Reef opgemerkt,” laat de woordvoerder weten. “De ernstigste verbleekte gebieden bevinden zich over het algemeen meer op kustriffen dan op open zee.” Dat grote delen van het rif juist nu aan het verbleken zijn, is met het oog op de situatie in Australië niet heel verwonderlijk. Zo kampte het land afgelopen jaar met een immens hete zomer waarin recordbrekende temperaturen werden aangetikt. “De huidige periode van verbleking sluit nauw aan bij deze hete zomer.”
De cijfers
Het Great Barrier Reef strekt zich uit over een gebied van 344.000 vierkante kilometer. Dat is groter dan het Verenigd Koninkrijk, Zwitserland en Nederland samen. Tijdens het luchtonderzoek namen wetenschappers 1036 riffen in het vizier en bestudeerden de koralen die zich in ondiep water – dat wil zeggen tot een diepte van vijf meter – bevonden. Uit deze analyse blijkt dat ongeveer 25 procent van de riffen ernstig is verbleekt. Dit betekent dat op elk rif meer dan 60 procent van de koralen zwaar is aangetast. Daarnaast is 35 procent matig verbleekt en heeft 40 procent weinig tot geen schade opgelopen. En dat laatste is natuurlijk nog enigszins hoopvol nieuws.
Extreme verbleking
Wetenschappers maken zich ernstige zorgen. Want dit is nu al de derde keer in slechts vijf jaar tijd dat het rif kampt met een periode van extreme verbleking. Dat deze periodes elkaar nu dichter op elkaar opvolgen, heeft alles te maken met de opwarmende aarde. “Klimaatverandering blijft de grootste bedreiging voor het rif,” stelt de woordvoerder van de Great Barrier Reef Marine Park Authority. “Naarmate de aarde namelijk opwarmt zal de oceaan ongeveer 90 procent van die extra warmte absorberen. Hierdoor stijgt de gemiddelde temperatuur van de oceaan en ontstaan er steeds gemakkelijker hittegolven. Dit betekent dat periodes van extreme verbleking steeds vaker op het toneel verschijnen.” Wat voornamelijk opvallend is bij de huidige verblekingsgolf, is hoe verspreid de ernstig aangetaste gebieden ten opzichte van elkaar liggen. “In 2016 en 2017 waren de aangedane gebieden meer begrensd,” vertelt de woordvoerder. “Nu zien we dat het veel meer wijdverspreid ligt. Dit betekent echter niet meteen dat er nu ook meer riffen verbleekt zijn.”
Belangrijk om op te merken is dat verbleekt koraal niet meteen dood koraal betekent. Voor lichte of matige verbleekte riffen is de kans groot dat ze zich zullen herstellen en overleven. Al wordt dat wel steeds lastiger als het koraal niet de kans krijgt zichzelf weer op te lappen. Dat periodes van extreme verbleking elkaar nu sneller opvolgen, is dan ook slecht nieuws. Want het betekent dat het rif nog niet eens van de ene klap bekomen is, voordat het alweer de volgende te verduren krijgt. En als het rif de ene stoot na de andere moet opvangen, is het maar de vraag in hoeverre het koraal zich in dat geval kan herstellen. “Sommige koralen die in 2016 en 2017 werden aangetast, zijn ook nu weer zwaar verbleekt. Maar andere riffen zijn nu pas voor het eerst aangedaan. Belangrijk is dat er ook nog steeds gebieden zijn die nog helemaal niet zijn verbleekt. Het patroon en de opeenstapelende effecten van verbleking blijft dan ook erg ingewikkeld om in kaart te brengen.”
Inventieve oplossingen
Om het koraal van de ondergang te redden, zijn al verschillende wetenschappers met inventieve oplossingen op de proppen gekomen. Zo stelde een Amerikaanse professor al voor om koud water dat zich op de bodem van de oceaan bevindt naar het rif te pompen zodat de watertemperatuur daalt. Of wat dacht je van een project van Australische onderzoekers die miljoenen koraallarven naar beschadigde gebieden zeulden? Tevens besloten wetenschappers luidsprekers op zwaar aangetaste koraalriffen te plaatsen waardoor vissen weer naar deze stilgevallen plekken terugkeren. Het is een greep uit een scala van mogelijkheden waarmee wetenschappers spelen. Maar of het echt zoden aan de dijk zet… “Er wordt voortdurend onderzoek gedaan naar de mogelijkheden om koralen te helpen en beter bestand te maken tegen de gevolgen van klimaatverandering,” vertelt de woordvoerder desgevraagd. “Dit levert zeker veelbelovende resultaten op in het laboratorium en op kleine schaal in het rif zelf. Op dit moment worden oplossingen echter nog niet op brede operationele schaal toegepast. De belangrijkste en snelste methode om koralen veilig te stellen is nog steeds een wereldwijde inspanning om de uitstoot van broeikasgassen terug te dringen.”
Redden
Toch is het de vraag of we het prachtige Great Barrier Reef nog kunnen redden. Want de verwachting is dat verbleking in de toekomst verder zal toenemen. Sommige studies stellen zelfs dat nog voor het jaar 2070 het merendeel van al het koraal wereldwijd verbleekt is. En dat is best droevig, zeker gezien het rif in het verleden ook voor hete vuren heeft gestaan. “In de afgelopen 30.000 jaar is het rif drastisch veranderd. Vooral door stijgende en dalende zeespiegels. Deze veranderingen maakten deel uit van de natuurlijke variatie. De huidige situatie is echter volstrekt anders dan de geologische veranderingen in het verleden. De huidige veranderingen worden namelijk door de mens veroorzaakt en gebeuren sneller dan de destijdse natuurlijke geologische veranderingen. Hoewel het rif ook nu nog een heel veerkrachtig ecosysteem is en ook nog best tekenen van enig herstel kan vertonen, is de aarde nu pas ongeveer een graad opgewarmd ten opzichte van het pre-industriële niveau. De verwachting is echter dat we afstevenen op een temperatuurstijging van zo’n drie graden of meer tegen het einde van de eeuw. En dat is een scenario waarin koralen zich niet meer kunnen herstellen.”
Het belangrijkst is dus dat we deze extreme temperatuurstijging hoe dan ook afwenden. En dat kunnen we alleen doen als we ons best doen om de doelstellingen uit het Parijse klimaatakkoord te behalen. “De maatregelen die we nu nemen zullen ertoe doen,” zegt de woordvoerder. “We willen dat mensen mondiaal denken en lokaal handelen. Want elke inspanning, hoe klein ook, is van collectief belang. Als we dit kunnen bereiken en sterke lokale beschermingsmaatregelen hebben getroffen kunnen we de koraalriffen, waaronder het Great Barrier Reef, nog steeds beschermen.”
