Wetenschappers onthullen wie de weinig complimenteuze boodschap achterliet op ‘De Schreeuw’

En hun vondst zal je verrassen.

Het schilderij ‘De Schreeuw’ van Edvard Munch is één van de beroemdste schilderijen ter wereld. Munch schilderde het aangrijpende doek in 1893 en drukt het geestelijke leed en de emotionele kwelling uit die de schilder tijdens bepaalde perioden in zijn leven heeft gevoeld. In 1904 werd er een mysterieuze inscriptie op het schilderij ontdekt. De boodschap, geschreven in het Noors, luidt: ‘Kan alleen door een gek zijn geschilderd!’ En nu hebben onderzoekers ontrafeld wie deze weinig complimenteuze boodschap heeft achtergelaten.

Inscriptie
De mysterieuze inscriptie is met potlood op het doek gezet en is daarom niet gemakkelijk zichtbaar. “Je moet heel dichtbij komen om de inscriptie te kunnen zien,” vertelt Mai Britt Guleng, conservator bij het Noors Nationaal Museum, die het doek grondig heeft bestudeerd. Hoewel de vrij onaardige zin op het doek altijd met het blote oog zichtbaar is geweest, was het tot op heden erg lastig te interpreteren. “Door een microscoop kun je zien dat de potloodlijnen fysiek bovenop de verf liggen en zijn aangebracht nadat het schilderij was voltooid,” vult conservator Thierry Ford aan.

De betreffende inscriptie waar in het Noors staat: ‘Kan alleen door een gek zijn geschilderd!’ Afbeelding: Nasjonaalmuseet/ Børre Høstland

De grote vraag is natuurlijk wie er op het prachtige doek de weinig complimenteuze boodschap heeft achtergelaten. Men dacht dat het eigenlijk iedereen wel kon zijn geweest. De vroege schilderijen van Munch wekten in die tijd namelijk veel verontwaardiging op en leidde geregeld tot discussies. Tijdens een tentoonstelling in Kopenhagen in 1904 opperde een Deense kunstcriticus dat een humeurige bezoeker de inscriptie op het schilderij had geschreven. En dat zou niet eens zou verrassend zijn geweest. Het is gemakkelijk voor te stellen dat een verontwaardigde kijker, wanneer hij ineens voor het onthutsende doek staat, een potlood pakt en zijn mening geeft over zowel het kunstwerk, als de maker ervan.

Kritiek
In oktober 1895 exposeerde Munch voor het eerst zijn schilderij ‘De Schreeuw’ voor een Noors publiek bij kunsthandel Blomqvist. De Schreeuw was al op verschillende buitenlandse tentoonstellingen te zien geweest, maar dit was de eerste keer dat een binnenlands publiek kennis kon maken met wat een van ‘s werelds meest iconische kunstwerken zou worden. De tentoonstelling lokte echter scherpe kritiek uit. Henrik Grosch, toen directeur van het Noors Museum voor Decoratieve Kunst en Vormgeving en kunstcriticus, schreef dat het schilderij aantoonde dat men Munch niet langer kan beschouwen als een serieuze man met een normaal brein. Deze mening werd door verschillende anderen in het openbaar gedeeld.

Maar dat is opvallend genoeg niet het geval. Wetenschappers hebben nu namelijk ontrafeld wie de echte dader is. Om dat te achterhalen, werd het befaamde schilderij onder meer gefotografeerd met een infraroodcamera, waardoor de tekst duidelijk afsteekt tegen de geschilderde achtergrond. “We hebben ervoor gekozen om het te fotograferen met een infraroodcamera om een duidelijker beeld van de inscriptie te krijgen,” licht Ford toe. “Op een infraroodfoto valt de koolstof van het potlood meer op en wordt het makkelijker om het handschrift te analyseren. Bovendien kun je hierdoor het schilderij zelf intact laten.”

De dader
Deze unieke foto geeft nu ineens een hele nieuwe draai aan het verhaal. Want wat blijkt? Het onderzoek onthult dat het handschrift van Edvard Munch zelf is! Volgens de onderzoekers lijdt het geen twijfel dat de inscriptie door Munch zelf op het doek is gezet. “Het handschrift en de gebeurtenissen die plaatsvonden toen Munch het schilderij voor het eerst in Noorwegen exposeerde, ondersteunen deze conclusie,” aldus Guleng.

Interpretaties
De vondst dat de inscriptie door Munch zelf op het doek is gezet, maakt verschillende interpretaties van Munch’ creativiteit en zijn relatie tot zijn eigen kunst, mogelijk. “De inscriptie kan worden gezien als een ironische opmerking,” zegt Guleng. “Maar tegelijkertijd is het ook een uiting van de kwetsbaarheid van de kunstenaar.”

Het is hoe dan ook een boeiend verhaal. Niet in de laatste plaats omdat dergelijke mysterieuze inscripties eigenlijk zelden op schilderijen worden gevonden. “En zeker niet op één van de beroemdste ter wereld,” aldus Guleng. Het mysterie van de boodschap op het doek is nu in ieder geval ontrafeld. En dat het niet door een ontevreden bezoeker, maar door de schilder zelf op het doek is gezet, maakt het schilderij misschien nog wel bijzonderder.

Bronmateriaal

"Could only have been painted by a madman!" - Noors Nationaal Museum

Afbeelding bovenaan dit artikel: Noors Nationaal Museum

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd