En met succes. Want in een paar weken tijd was het grootste deel van de koeien die aan de training deelnamen, zindelijk.
Wie op het platteland woont, is er ongetwijfeld wel eens getuige van geweest dat een koe midden in de wei stond te plassen. Want dat doen koeien. Tenminste: de meeste koeien. Want in Duitsland zijn een paar koeien te vinden die hun urine niet zomaar laten lopen, maar netjes naar het toilet gaan. Het is het resultaat van een heuse potjestraining die – al na een paar weken – zijn vruchten begon af te werpen.
Succesvolle poging
Zindelijkheidstraining voor koeien: dat is geen nieuw idee. Maar eerdere pogingen om koeien zindelijk te maken, waren niet zo succesvol. En toch is het onderzoekers van de Universiteit van Auckland (Nieuw-Zeeland) en het Forschungsinstitut für Nutztierbiologie (Duitsland) nu gelukt. Binnen enkele weken tijd slaagden ze erin om 11 van 16 kalveren middels een speciale potjestraining toch min of meer zindelijk te krijgen.
De potjestraining
De zindelijkheidstraining die de onderzoekers gebruikten, lijkt in grove lijnen wel op de potjestraining waar wij mensen dreumesen en peuters aan onderwerpen. Zo werd een deel van de stal aangewezen als toiletruimte. En vervolgens werden de kalveren in deze ruimte geplaatst en wachtten de onderzoekers rustig af tot de kalveren plasten. Zodra de kalveren een plasje hadden gedaan, ontvingen ze iets lekkers. “Dit is hoe ook mensen hun kinderen trainen,” stelt onderzoeker Lindsay Matthews. “Ze zetten hun kinderen op het toilet, wachten tot ze plassen en belonen ze als er geplast is. En wat blijkt: dat werkt ook bij kalveren. In vrij korte tijd – voor sommige dieren al na vijf tot tien plasjes – begrepen ze het verband tussen het gewenste gedrag en de beloning.”
Koud water
Maar daarmee waren de koeien natuurlijk nog niet zindelijk. Daarvan is immers pas sprake als ze – zodra ze voelen dat er geplast moet worden – op eigen houtje naar hun ‘toilet’ lopen en daar urineren. En ook dat is iets wat je kalveren kunt leren, zo tonen de onderzoekers aan. Ze gaven de kalveren toegang tot de stal en de toiletruimte en bestraften de koeien die buiten het toilet urineerden door een beetje koud water op de dieren te spuiten. De aanpak werkte. “Al heel snel begonnen de koeien zelf het initiatief te nemen om naar het toilet te gaan. Dat is heel opwindend, omdat het betekent dat ze aandacht besteedden aan het feit dat hun blaas voller raakte,” aldus Matthews.
Zindelijk
De training duurde zo’n 15 dagen. Aan het eind van de training deed ongeveer driekwart van de deelnemende kalveren driekwart van hun plasjes in het ‘koeientoilet’. En het grootste deel van de koeien had slechts 20 tot 25 plasjes nodig om zindelijk te worden. En daarmee doen ze het eigenlijk nog beter dan drie- en vierjarige mensenkinderen. “We hebben aangetoond dat we koeien heel gemakkelijk kunnen trainen,” stelt Matthews.
Stikstofprobleem
Het brengt ons natuurlijk bij die ene grote vraag: waarom zou je? Waarom is het nodig om koeien zindelijk te maken? De onderzoekers hebben daar goede redenen voor. “Urine van vee is een belangrijke oorzaak van ons stikstofprobleem,” vertelt Matthews. Want urine van koeien is rijk aan stikstof. En wanneer het in de grond sijpelt en aldaar wordt afgebroken, ontstaan twee vervelende stoffen: nitraat en distikstofoxide. Nitraat komt in meren en rivieren terecht, waar het onder meer leidt tot het weelderig tieren van algen. En distikstofoxide is een zeer potent broeikasgas dat ook nog eens lang in de atmosfeer blijft hangen. Door koeien zindelijk te maken en hun urine in een speciaal daarvoor ingerichte ruimte op te vangen, kan voorkomen worden dat de stikstof en afbraakproducten daarvan, in de natuur en atmosfeer belanden.
Gekke wetenschappers
“De eerste reactie van mensen is: ‘gekke wetenschappers’,” erkent Matthews. Maar het is niet zo’n gek idee om koeien zindelijk te maken. “Koeien urineren meer wanneer ze ‘s ochtends wakker worden, wat laat zien dat ze in staat zijn om urine op te houden. Er is niets in hun neurofysiologie waardoor ze duidelijk te onderscheiden zijn van dieren – zoals paarden, apen en katten – die ook kunnen leren om op gewenste plaatsen te toiletteren.” En de planeet is er dus ook bij gebaat. “Zelfs als we maar tien of twintig procent van de plasjes kunnen verzamelen, dan zouden we de broeikasgasuitstoot en het weglekken van nitraten significant terug kunnen dringen,” merkt onderzoeker Douglas Elliffe op.
Opschalen
De grote uitdaging is nu om de potjestraining op te schalen. Er zijn wereldwijd immers miljoenen koeien die nog niet zindelijk zijn. Of boeren op een toch wel arbeidsintensieve potjestraining zitten te wachten, is natuurlijk nog maar de vraag. De onderzoekers willen de training dan ook graag zoveel mogelijk automatiseren, bijvoorbeeld door te werken met sensoren die urine kunnen detecteren en systemen die automatisch beloningen afgeven als een koe op het toilet plast. Daarnaast moet er ook gekeken worden naar de mogelijkheden die de opgevangen urine biedt; wellicht kunnen sommige bestanddelen ervan weer worden hergebruikt.
Hoewel er nog genoeg werk te verzetten valt, is onderzoeker Jan Langbein toch optimistisch dat dit onderzoek het leven van menig koe voorgoed zal veranderen. “(Ik hoop, red.) dat over een paar jaar alle koeien naar het toilet gaan.”
