En verrassend genoeg gaat dat net zo gemakkelijk als het reprogrammeren van cellen van jongere mensen.
Sommige mensen is een uitzonderlijk lang leven beschoren. Het gaat om zogenaamde ‘supereeuwelingen’; mensen die ouder dan 110 jaar worden. Deze leeftijd wordt door ongeveer één op de 1.000 honderdjarigen bereikt. Op dit moment snappen wetenschappers nog niet helemaal hoe het kan dat supereeuwelingen zo’n lang en gezond leven leiden. Maar een nieuwe studie gepubliceerd in Biochemical and Biophysical Research Communications licht een tipje van de sluier.
Supereeuwelingen
Supereeuwelingen zijn niet alleen opmerkelijk vanwege hun hoge leeftijd. Ze blijken namelijk ook over een ontzettend goede gezondheid te beschikken en minder risico te lopen op bepaalde ziektes. Zo blijkt dat ze immuun zijn voor sommige ouderdomsziektes zoals de ziekte van Alzheimer maar ook voor hartaandoeningen en kanker. Die immuniteit blijkt bovendien vrij weinig met hun levensstijl te maken te hebben. De grote vraag is echter waarom de één wel een supereeuweling wordt en de ander niet. “Waarom verouderen supereeuwelingen zo langzaam?” vraagt onderzoeker Evan Snyder zich hardop af. “We zijn nu zover dat we die vraag – anders dan ooit tevoren – kunnen ontraadselen.”
Reprogrammeren
In de studie herprogrammeerden de wetenschappers de bloedcellen van drie verschillende mensen: een 114-jaar oude vrouw, een gezonde 43-jarige en een kind van acht met progeria (een zeldzame verouderingsziekte, waardoor het lichaam sneller oud wordt). Een bijzondere mijlpaal, want het is voor het eerst dat wetenschappers de cellen van een 114-jarige opnieuw programmeerden. De cellen uit de bloedmonsters werden eerst omgezet in zogenaamde geïnduceerde pluripotente stamcellen (ofwel iPSC’s). Vervolgens werden deze cellen omgevormd tot mesenchymale stamcellen; een celtype dat weefsels van het lichaam zoals botten, kraakbeen en vet helpt onderhouden en herstellen.
Het kan!
Dat het gelukt is om de cellen van een supereeuweling te reprogrammeren is ontzettend bijzonder. “We wilden een grote vraag beantwoorden: kun je oude cellen opnieuw programmeren?” zegt Snyder. “We hebben nu laten zien dat het kan. Bovendien beschikken we nu over een waardevol hulpmiddel om de genen en andere factoren op te sporen die het verouderingsproces vertragen.”
Net zo makkelijk
De onderzoekers ontdekten opvallend genoeg dat de cellen van de supereeuweling net zo gemakkelijk te reprogrammeren waren als die van de gezonde 43-jarige en het kind van acht. Hierbij werden ook de telomeren – die zich aan het uiteinde van chromosomen bevinden en ons DNA beschermen, zie kader – teruggezet naar ‘jongere’ varianten. Het lukte de onderzoekers zelfs om de cellulaire klok van de supereeuweling terug te draaien van 114 jaar naar nul.
Telomeren zijn een soort kapjes die te vinden zijn aan het uiteinde van chromosomen. De telomeren beschermen het chromosoom, maar worden elke keer wanneer een cel zich deelt, korter. Hierdoor hebben oudere mensen kortere telomeren dan jonge mensen. Op een gegeven moment worden de telomeren zo kort dat een cel zich niet meer kan delen, veroudert en sterft. Eerdere studies hebben aangetoond dat telomeren zo in verband te brengen zijn met tal van (ouderdoms)kwalen. Geen wonder dat wetenschappers zeer geïnteresseerd zijn in deze telomeren en op jacht zijn naar mogelijke manieren om telomeren te verlengen of te voorkomen dat ze korter worden en zo de levensduur te verlengen en/of de levenskwaliteit op hogere leeftijd te verbeteren.
Het onderzoek smaakt naar meer. Want nu wetenschappers een belangrijke technologische hindernis hebben overwonnen, kunnen vervolgonderzoeken pogen om het geheim van supereeuwelingen verder te ontrafelen. En zulk onderzoek zal ons in staat stellen om te gaan begrijpen waarom supereeuwelingen zo lang leven en buitengewoon resistent lijken te zijn tegen degeneratieve ziekten. De volgende studie ligt alweer in het verschiet. Zo willen de onderzoekers spiercellen van de drie proefpersonen vergelijken, om te kijken of – en zo ja welke – genen of moleculaire processen alleen bij supereeuwelingen voorkomen. En dat zou het startschot zijn voor de ontwikkeling van medicijnen die deze unieke processen die plaatsvinden in de cellen van supereeuwelingen tegenwerken, of juist kunnen nabootsen.
