Wist je dat…er kunst te vinden is op de maan?

En mogelijk zelfs een compleet mini-museum met werken van zes vooraanstaande kunstenaars!

Er is slechts één kunstwerk waarvan we met zekerheid kunnen zeggen dat het zich op de maan bevindt. En dat is een klein beeldje dat tijdens de Apollo 15-missie op de maan achtergelaten. Het beeldje draagt de naam ‘Fallen astronaut‘ en wordt vergezeld door een gedenkplaat waarop de namen van 14 verongelukte Amerikaanse en Russische astronauten staan. Waaronder de beroemde Joeri Gagarin en de drie bemanningsleden van de Apollo 1-missie die door een noodlottig ongeval nooit werkelijkheid werd (zie kader).

Apollo 1
In februari 1967 stond de eerste bemande lancering van de Apollo commando- en servicemodule op het programma. Tijdens deze missie – die oorspronkelijk aangeduid werd als AS-204, maar later werd omgedoopt tot Apollo 1 – zouden Virgil Grissom, Ed White en Roger Chaffee in de module in een lage baan rond de aarde worden geplaatst. De missie – die tot wel twee weken kon gaan duren – vormde een belangrijke opmaat naar bemande missies naar de maan. Maar Apollo 1 kwam er nooit. Krap een maand voor lancering brak er tijdens een simulatie brand uit in de met zuivere zuurstof gevulde module. De drie astronauten waren kansloos.

Het beeldje is slechts 8,5 centimeter groot en gemaakt door de Belgische kunstenaar Paul van Hoeydonck. De commandant van de Apollo 15-missie, David Scott, plaatste het beeldje liggend op de maan. De gedenkplaat rust in het regoliet.

De Fallen Astronaut. Afbeelding: NASA.

Moon Museum
Naast de Fallen Astronaut is er mogelijk nog veel meer kunst op de maan te vinden. Naar verluidt is er tijdens de Apollo 12-missie namelijk een heus mini-museum op de maan achtergelaten. Het gaat om een klein keramisch tegeltje met daarop zes afbeeldingen, gemaakt door zes vooraanstaande kunstenaars, waaronder Andy Warhol. Pogingen om dit tegeltje via de officiële kanalen – lees: NASA – op de maan te krijgen, mislukten en daarom probeerden de kunstenaars het via een achterdeurtje. Ze vroegen iemand die aan de Apollo 12-lander werkte om het tegeltje ergens tussen te stoppen. Of dat echt gebeurd is en het tegeltje – dat aangeduid wordt als Moon Museum – vandaag de dag dus op de maan te vinden is, is echter onzeker.

Golfballen en veren
Hoewel het aantal kunstobjecten op de maan dus in ieder geval zeer beperkt is, zijn er genoeg andere objecten uit het Apollo-tijdperk op de maan te vinden. Naast talloze gereedschappen (van hamers tot camera’s) en wetenschappelijke instrumenten zijn er ook complete maanwagens, verschillende Amerikaanse vlaggen, golfballen, een Bijbel, meerdere dollarbiljetten, laarzen en veren op de maan achtergebleven.

De verhalen
Achter veel van die objecten gaat een mooi verhaal schuil. Wat denk je bijvoorbeeld van de hamer en veer die tijdens de Apollo 15-missie omwille van de wetenschap op het oppervlak van de maan werden gegooid? David Scott toonde zo aan dat Galileo het honderden jaren geleden bij het juiste eind had, toen hij voorspelde dat alle objecten – ongeacht hun massa – in een vacuüm en dus bij gebrek aan luchtweerstand even snel vallen (zie filmpje hieronder).

En de golfballen zijn stille getuigen van Alan Shepards aanwezigheid op de maan. De astronaut sloeg tijdens de Apollo 14-missie een paar golfballen weg. Twee ervan schopten het niet zover. Maar de derde zou kilometers verderop geland zijn.

Hoe al deze objecten er decennia nadat ze zijn achtergelaten aan toe zijn, blijft voor de meeste van deze objecten gissen. Wat we wel weten, is dat van de zes vlaggen die tijdens de Apollo 11-missie op de maan werden gezet, er nog zeker vijf overeind staan. Dat blijkt uit beelden die de Lunar Reconnaissance Orbiter in 2012 maakte en waarop de schaduw van de vlaggen zichtbaar is. Aangenomen wordt dat de vlaggen door de intense UV-straling op de atmosfeerloze maan inmiddels sterk verbleekt zijn. Wat we ook weten, is dat de retroreflectoren die tijdens verschillende Apollo-missies op de maan werden achtergelaten nog altijd functioneel zijn. Door laserstralen op deze retroreflectoren af te vuren en vast te stellen hoelang het licht erover doet om de maan te bereiken en eenmaal teruggekaatst door de retroreflectoren weer op aarde te arriveren, kunnen onderzoekers de exacte afstand tussen de aarde en de maan uitrekenen. Vorig jaar nog gebruikten Chinese onderzoekers de tijdens Apollo-missies op de maan achtergelaten retroreflectoren voor dat doeleinde.

Of we de komende decennia – als de Amerikanen opnieuw terugkeren naar het oppervlak van de maan – ook nog op werkende maanwagens gaan stuiten, is onduidelijk. Grootste probleem is toch altijd weer het stof op de maan. Dat kruipt overal in en tussen. Afbeelding: NASA.

Of ook het enige kunstwerk waarvan we zeker weten dat het zich op de maan bevindt, de tand des tijds zo goed heeft doorstaan, is onduidelijk. Daarvoor zullen we toch echt een kijkje moeten gaan nemen. Gelukkig zijn er vergevorderde plannen om opnieuw mensen naar de maan te sturen. Al in 2024 wil NASA opnieuw astronauten op de maan zetten. Zij bezoeken echter een heel ander gebied dan tijdens de Apollo-misies werd bezocht, namelijk: de zuidpool van de maan. En dus blijft het lot van al die objecten die tot al vijftig jaar lang op de maan rusten, voorlopig ongewis.

Het is komend weekend precies 50 jaar geleden dat Neil Armstrong en Buzz Aldrin als eersten voet op de maan zetten. Daarom verschijnen er deze week verschillende artikelen op Scientias.nl die verband houden met deze en latere Apollo-missies. Enjoy!

Bronmateriaal

NASA
Afbeelding bovenaan dit artikel: NASA

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd