In 2011 kwamen sommige zangvogels uitzonderlijk laat in het broedgebied in Europa aan. Wetenschappers denken nu te weten wat de vogels zo vertraagde: droogte in Afrika.
Dat schrijft een internationaal team van onderzoekers – waaronder Raymond Klaassen van de Rijksuniversiteit Groningen – in het blad Science. Met het onderzoek komt eindelijk een einde aan speculaties die sinds de late aankomst van zangvogels in 2011 de gemoederen bezighielden.
Speculaties
Zangvogels komen elk jaar in mei naar Europa om te broeden. Ze komen van ver: uit Afrika. In 2011 waren de vogels laat. “Dat leverde allerlei speculaties op,” vertelt Klaassen. “Op internet deden allerlei verhalen de ronde; de vogels hadden last gehad van tegenwind boven de Sahara, of waren wellicht in een zware onweer in Turkije terechtgekomen. Maar niemand wist het zeker.”
Sensoren
Gelukkig was het wel mogelijk om te achterhalen wat de dieren had opgehouden. Klaassen en zijn collega’s hadden een aantal vogels namelijk voorzien van geosensoren. Dankzij de sensoren konden de onderzoekers precies achterhalen waar de vogels waren geweest en hoelang ze op sommige plaatsen hadden vertoefd. Toen de vogels eindelijk in Europa arriveerden, begonnen de onderzoekers de gegevens die deze sensoren verzameld hadden, te analyseren. Al snel ontdekten ze dat de vogels tien dagen langer dan normaal in de Hoorn van Afrika doorbrachten.
Vet verzamelen
Dit gebied is belangrijk voor de vogels: ze stoppen er om zichzelf vet te mesten. Met het vet dat ze daar verzamelen, moeten ze het totdat ze in Noord-Europa aankomen, weten vol te houden. Maar in 2011 was dat vetmesten niet zo gemakkelijk: de Hoorn werd getroffen door enorme droogte, waardoor de vogels meer tijd nodig hadden om voedsel te verzamelen. Het resultaat: ze bleven er tien dagen langer hangen dan in 2010 en 2012 het geval was. Vandaar dat de vogels ook later in Europa arriveerden.
Droogte
Om er zeker van te zijn dat de droogte de oorzaak was, bestudeerden de onderzoekers ook de aankomsttijden van de vogels in voorgaande jaren. In jaren waarin Afrika met droogte te maken had, bleken de vogels inderdaad elke keer later in Europa te arriveren. Daarnaast ontdekten de onderzoekers dat soorten die niet in de Hoorn van Afrika stopten om te eten, gewoon op tijd in Europa arriveerden. Daarmee was wel bewezen dat de droogte in dit gebied de vogels ophield.
En daarmee is het mysterie opgelost. Maar het onderzoek heeft meer implicaties. “Dankzij de geolocators leren we steeds meer over de leefgewoonten van zangvogels. Dat helpt ons ook de vogels te beschermen. We weten nu dat de droogte in Afrika een bottleneck kan zijn.” Een gebeurtenis in een relatief klein gebied, kan blijkbaar het hele migratiesysteem al overhoop halen.
