Wie hadden tussen 1400 en 1700 de grootste vloot met de meeste manschappen aan boord: de Britten in de 17de, de Portugezen in de 16de of de Chinezen in de 15de eeuw? Het antwoord is wellicht verrassend. Onder leiding van admiraal Zheng He (1371-1433) verkende China met een gigantische vloot de wereld tot aan de kusten van Afrika. Het oogmerk daarbij was niet verovering of handel, maar het ontvangen van eerbewijzen.
De Chinese avonturier, zeeheld en admiraal Zheng He maakte tussen 1405 en 1433 zeven grote reizen over zee van China naar Zuid-India en Oost-Afrika. Zijn vloot telde meer dan 300 schepen en meer dan 28.000 manschappen. Dit betekende bijvoorbeeld dat er voor deze zeelieden niet alleen eten en drinken aan boord moest zijn, maar ook vele artsen, koks en timmerlieden. Ter vergelijking: de Santa Maria, het vlaggenschip van Columbus waarmee hij Amerika ontdekte, had plaats voor 150 manschappen. Zheng He’s vlaggenschip was een negenmaster en was meer dan tien keer zo groot. Zijn kleinste schip was nog altijd twee keer zo groot als dat van Columbus. Wie was Zheng He en wat weten we van deze zeeheld die in geen enkel jongensboek voorkomt?
De levensgeschiedenis van Zheng He is er één van onverwachte wendingen, toevalligheden, geluk en karakter. Zheng He werd in 1371 geboren in Kunyang (de huidige provincie Yunnan), op dat moment een gebied dat behoorde tot het islamitische Mogolrijk dat in 1381 werd verslagen door keizer Zhu Di. Zheng He behoorde tot de Sema-groep, volgelingen van de islam. Zijn oorspronkelijke naam was Ma, een verkorting van Mansour. Als elfjarig jongentje werd hij krijgsgevangen genomen door de Chinezen. Vervolgens werd hij gecastreerd en als eunuch in het keizerlijke leger opgenomen. Hij werkte zich op in de keizerlijke militaire orde en werd uiteindelijk één van de belangrijkste vertrouwelingen van de keizer. In deze rol kreeg hij zijn Chinese naam Zheng He.
Culturele verschillen
Zheng He’s ouders waren op pelgrimstocht geweest naar Mekka. Ze hadden hierbij de Zijderoute over land gebruikt. Het is zeer waarschijnlijk dat zij hun zoon hierover hebben verteld. Hierdoor wist Zheng He dat taal, religies en eetgewoonten verschilden per regio en dat de omgang met hiërarchie of opvattingen over de rol van mannen en vrouwen niet overal gelijk waren. Deze kennis kon Zheng goed gebruiken in zijn latere ontmoetingen met lokale heersers in India en Afrika.
De reizen die Zheng He maakte, waren geïnitieerd door de Ming-keizer Zhu Di (1360-1424). Omstreeks 1400 was China aan het herstellen van de gevolgen van de Zwarte Dood (de pest). De keizer wenste de grootsheid en onoverwinnelijkheid van het Chinese rijk opnieuw te bevestigen. De reizen van Zheng He waren niet bedoeld om handel te drijven, maar om diplomatieke betrekkingen aan te knopen en tribuut te vragen aan omliggende heersers. Bij aankomst waren er vaak de gebruikelijke uitwisselingen van geschenken en nieuws. De taalbarrières werden opgelost met vertalers, maar ook met handen en voeten en gebarentaal. De onderhandelingen duurden vaak maanden en gingen gepaard met veel misverstanden en vergissingen. Zheng He gebruikte echter zelden geweld. Dit is opvallend aangezien zijn leger veel groter en technisch hoogwaardiger was dan die van lokale vorsten. Hij moet een groot onderhandelaar zijn geweest. Wellicht had de indrukwekkende vloot al voldoende afschrikwekkende werking.
In ieder geval bevestigden lokale leiders maar al te graag hun trouw aan het Chinese rijk. Dit wil niet zeggen dat Zheng He nooit geweld gebruikte. Zo trad hij stevig op tegen piraten in de Indische Oceaan. Daarnaast steunde hij de heersers van Ceylon (Sri Lanka) in een binnenlands gewelddadig geschil. Bij de meeste havensteden vroeg Zheng He om respect te betuigen aan de Chinese keizer, meestal in de vorm van giften. Soms ging het om heel bijzondere geschenken, zoals een zebra of een ‘geel en bruin geblokt paard met een lange nek’, zoals Zheng He een giraffe noemt.
Zeven reizen
Zheng He maakte in totaal zeven grote reizen. Zijn vloot kreeg bekendheid in China en rond de Indische Oceaan als de vloot van de ‘zwemmende draken’. Zijn eerste vloot vertrok op 11 juli 1405 en bestond uit 62 schepen met meer dan 27.000 manschappen. Het was de grootste vloot in de wereldgeschiedenis tot dan toe. Het had meer dan vijf jaar geduurd om de schepen te bouwen of geschikt te maken voor de deze onderneming. Zheng He voer onder andere langs Champa (Vietnam), Siam (Thailand), Maleisië en Java. Vervolgens stak hij de Indische Oceaan over naar Calicut (Kozhikode), Cochin en Ceylon om vandaar in 1407 weer terug te keren naar China.
Nieuwe koers
Zheng He maakte naam als een tolerant en pragmatisch diplomaat. Zo eerde hij tijdens zijn bezoek aan Ceylon Boeddha, Shiva én Allah. Toch raakte hij ook weleens in een gewelddadig treffen verzeild, zoals op zijn tweede reis. Koning Alaganokkara van Ceylon weigerde eer te betonen aan de keizer van China. Zheng He nam hem mee naar de hoofdstad Nanking om zich hiervoor te verontschuldigen bij de keizer. Tijdens zijn vierde reis durfde Zheng He het aan om voorbij India te varen naar het eiland Hormuz in de Perzische Golf. Een deel van de vloot voer zelfs naar Aden, vanwaar Zheng He een pelgrimstocht naar Mekka begon. Deze keer werd ook de Oost-Afrikaanse kust aangedaan met handelsposten op Brava en Malindi. Tijdens deze reis ontving hij maar liefst dertig hommages aan de keizer van China, variërend van giraffen en zebra’s tot zilveren en gouden kunstwerken. Zijn reizen beschreef Zheng He in uitgebreide, persoonlijke verslagen.
Confucianisten versus de eunuchen
Na de dood van keizer Zhu Di ontstond er een machtsvacuüm in China. Tegenover elkaar stonden confucianisten en eunuchen. De confucianisten kozen voor een China dat zich naar binnen keerde en zich weinig met buitenlandse politiek en buitenlandse betrekkingen in zou laten. De eunuchen aan het hof wilden het bestaande beleid voortzetten en uitbreiden, maar zij verloren het pleit.
Het verhaal van Zheng He is met de politieke en economische opkomst van het huidige China opnieuw in de belangstelling gekomen. Er wordt veel onderzoek gedaan naar de opkomst en het verval van de Ming-dynastie. De omstreden historicus Gavin Menzies beweerde in 2002 zelfs dat Zheng He – of in ieder geval Chinese jonken – in 1421 Amerika zou hebben ontdekt. Dit heeft korte tijd voor enige opwinding gezorgd onder historici. De meesten zijn het er echter over eens dat het bewijs hiervoor wel heel dun is. Zheng He noch enige andere Chinese edelman heeft ooit geschreven over deze vermeende ‘ontdekking’. Menzies was het Chinees niet meester en baseerde zich vooral op een gewaagde interpretatie van vertaalde bronnen. Dit neemt niet weg dat Zhen He’s reizen historische hoogstandjes waren en een plek verdienen in ieder jongensboek over grote ontdekkingsreizen.
Geschiedenis Magazine biedt 8 x per jaar meeslepende geschiedenis uit betrouwbare bron. Goed verteld en rijk geïllustreerd. Benieuwd wat u van het komende nummer kunt verwachten? Kijk dan op www.isgeschiedenis.nl.
