Zijn de zorgen over het AstraZeneca-vaccin terecht?

De harde cijfers stellen gerust.

De krantenkoppen zorgden deze week voor enige onrust, toen ze melding maakten van een aantal trombosegevallen die kort na vaccinatie met het Oxford/AstraZeneca-vaccin ontstonden. Verschillende landen stopten (tijdelijk) met het toedienen van deze vaccins. En velen vragen zich af of het vaccin wel veilig is. Begrijpelijk, zo stelt professor Jon Gibbins, directeur van het Institute for Cardiovascular and Metabolic Research aan de Universiteit van Reading. “Ik denk dat het heel logisch is dat mensen zich hier zorgen over maken, maar er zijn verschillende redenen om niet te snel een verband te leggen tussen het vaccin en de trombose.”

Causaal verband
Dat mensen na vaccinatie bepaalde klachten krijgen, hoeft immers niet te betekenen dat die klachten ook door het vaccin veroorzaakt worden. “Wanneer vaccins aan miljoenen mensen worden toegediend, valt te verwachten dat sommige mensen nadat ze gevaccineerd zijn iets naars overkomt,” benadrukt dr. Peter English, voormalig voorzitter van de British Medical Association Public Health Medicine Committee. “Wat belangrijk is, is dat we in staat zijn om vast te stellen of er een causaal verband is tussen deze nare gebeurtenissen en het vaccin.”

Eén van de manieren waarop je dat vast kunt stellen, is door te kijken of de gemelde gezondheidsproblemen vaker voorkomen onder mensen die gevaccineerd zijn, dan onder de algemene bevolking. In dit geval moeten we dan kijken naar trombose; een gezondheidsprobleem dat sowieso veel voorkomt onder de algemene bevolking. Zo is de kans dat mensen trombose krijgen gemiddeld ongeveer 1 op 1000. Voor ouderen en mensen met een zwakke gezondheid – die in veel landen op dit moment gevaccineerd worden – is de kans nog iets groter. Volgens de EMA (European Medicines Agency) zijn er nu onder gevaccineerden zo’n 30 trombosegevallen gemeld. Het vaccin is ondertussen al aan zo’n 5 miljoen Europeanen toegediend. Dus gaat het om 30 gevallen op 5 miljoen gevaccineerden. Oftewel ongeveer 1 op 167.000. Daarmee komt trombose – afgaand op de cijfers waar we nu over beschikken – dus zeker niet vaker voor onder gevaccineerden.

Toeval
“Ik denk dat het meer toeval is dan dat er een causaal verband is,” stelt English over de trombosegevallen die na vaccinatie zijn gerapporteerd. Dr. Phil Bryan, verbonden aan het Britse Medicines and Healthcare Products Regulatory Agency (MRA) waarschuwt ook dat we niet te snel conclusies moeten trekken. “Het is niet bewezen dat de bloedpropjes veroorzaakt zijn door het coronavaccin van AstraZeneca (…) Het aantal gemelde tromboses ligt niet hoger dan het aantal tromboses dat van nature in de gevaccineerde populatie zou zijn opgetreden.” En dat laatste is bijzonder geruststellend, zo benadrukt professor Adam Finn, verbonden aan de universiteit van Bristol. “Het betekent namelijk dat het vaccin of helemaal geen bloedpropjes veroorzaakt of dat dat slechts extreem zelden voorkomt.”

Perspectief
Het is ook belangrijk om de situatie in perspectief te plaatsen, vindt emeritus professor Gerry Fitzgerald, verbonden aan de Queensland University of Technology en expert op het gebied van de volksgezondheid. “Tot op heden zijn meer dan 2,5 miljoen mensen aan COVID-19 overleden en elke dag sterven er wereldwijd nog 8000 tot 10.000 mensen aan het virus.” “De verhouding tussen risico en baten is duidelijk,” aldus Finn. “Het is beter om je zo snel mogelijk te laten vaccineren zodra je de uitnodiging daarvoor krijgt en zo jouw eigen risico op ziekte te verkleinen en te helpen om deze epidemie onder controle te krijgen.” Want COVID-19 is een reële bedreiging én brengt bij een ernstig verloop ook een grotere kans op trombose met zich mee. “Er is ook steeds meer bewijs dat een ernstige COVID-19-infectie zelf ook schadelijke bloedpropjes kan veroorzaken. Dus het kan best zijn dat mensen een grotere kans hebben op bloedpropjes als ze zich niet laten inenten,” aldus Gibbons.

Afweging
In afwachting van meer data hebben sommige landen de vaccinaties met het vaccin van Oxford en AstraZeneca opgeschort. Andere landen – zoals Nederland – gaan gewoon door met inenten. “Het laat mogelijk zien in hoeverre beleidsmakers in een land bereid zijn om tijdelijke onzekerheid over vaccinveiligheid te accepteren en dat afwegen tegen de niet te betwijfelen voordelen die bescherming tegen COVID-19 biedt,” stelt Leask. Het zijn ongetwijfeld dilemma’s voor degenen die hierover gaan. “Want wanneer vaccinaties door dit soort gebeurtenissen even niet meer worden toegediend, kan het – zelfs als het probleem later geen verband blijkt te hebben met het vaccin – even duren voor het publiek er weer vertrouwen heeft. Dus dat zijn nooit zulke gemakkelijke beslissingen.”

“Op basis van wat we tot op heden aan gepubliceerde data hebben gezien, zijn de coronavaccins veilig,” benadrukt dr. Andrew Garrett, expert op het gebied van het testen van vaccins. De klinische studies die voorafgaand aan het uitrollen van de vaccins zijn uitgevoerd, waren grootschalig, waardoor ook zeldzamere bijwerkingen konden worden opgespoord. Zo is het AstraZeneca-vaccin op tienduizenden mensen getest voor het op grote schaal werd ingezet. Tijdens die klinische onderzoeken zijn geen aanwijzingen gevonden dat het vaccin de kans op trombose vergroot. Dat, in combinatie met het gegeven dat het aantal trombosegevallen in de gevaccineerde bevolking niet hoger ligt dan je van nature in deze populatie zou verwachten, leidt de EMA tot de conclusie dat het vaccin ook in afwachting van meer data ingezet kan worden om de grootste gezondheidscrisis in jaren te bezweren.