Zoetstof Stevia helpt in strijd tegen gebitsbederf

Zoetigheid is slecht voor je gebit. Toch? Nou, dat is niet helemaal juist. Zo toont onderzoek aan dat de beroemde en beruchte zoetstof stevia gaatjes tegengaat.

Elk halfjaar is het weer zo ver: op controle bij de tandarts. Zou de tandarts deze keer een gaatje vinden? Terwijl je tanden één voor één gecontroleerd worden door de tandarts, staar je naar het plafond. Opgelucht sta je een kwartier later buiten, zonder gaatjes! Net voor je wegging gaf de tandarts je nog één ongewoon advies om gaatjes tegen te gaan: voeding met daarin veel suiker vervangen door lightproducten gezoet met stevia. En dat terwijl jij ervan overtuigd was dat alle zoete producten voor gaatjes in je tanden zorgden.

Gaatjes
Een gaatje ontstaat niet direct door de suikers die in je voeding zitten. Ze ontstaan door bepaalde slechte bacteriën die van nature in de mond voorkomen en voornamelijk aanwezig zijn in tandplak. De bekendste bacteriën die gaatje veroorzaken zijn Streptococcus mutans en Lactobacillus acidophilus. Suikers (zoals fructose, glucose en sucrose) uit je voeding worden door deze bacteriën gebruikt als voedingsstoffen. Tijdens het verteren van de suikers produceren de bacteriën melkzuren, die ze vervolgens uitscheiden. Deze melkzuren zorgen ervoor dat het glazuur van je tanden langzaam oplost. Bij langdurige blootstelling kunnen hierdoor uiteindelijk gaatjes ontstaan.

Gevecht tegen gaatjes
Het belangrijkste advies dat tandartsen geven om gaatjes te voorkomen, is je tanden twee keer per dag poetsen met tandpasta met fluoride. Hiermee verwijder je alle etensresten van je tanden, waardoor bacteriën geen voedsel meer hebben dat ze kunnen omzetten in melkzuren.
Als het gaat om voeding is het advies minder vaak te eten met een maximum van zeven keer per dag. Dit zorgt ervoor dat de bacteriën minder vaak zuren produceren die je glazuur afbreken en je tanden kunnen herstellen tussen de maaltijden.
Deze twee adviezen zijn erg belangrijk, maar in het dagelijks leven is het erg moeilijk om je eraan te houden. Dit heeft te maken met je gedrag. Het aanpassen van je gedrag is erg moeilijk, omdat we gewend zijn aan onze dagelijkse routines. Wanneer je om vier uur altijd een koek eet met een blikje frisdrank is het lastig dat te laten staan. Het is makkelijker om iets wat je altijd doet te blijven doen met één klein verschil. Bijvoorbeeld je frisdrank gezoet met suiker te vervangen door frisdrank gezoet met zoetstoffen, zoals Stevia.

De plant waar stevia van gemaakt wordt.
De plant waar stevia van gemaakt wordt.

Zoetstoffen

Producten gezoet met zoetstoffen als vervangers van suiker worden ook wel lightproducten genoemd. De smaak en zoetheid van de lightproducten moeten hetzelfde zijn als van de originele versie van het product. Dit is met zoetstoffen best een uitdaging: sommige zoetstoffen zijn maar half zo zoet als suiker, terwijl andere wel tot drieduizend keer zoeter zijn. Daarnaast kan de smaak erg lijken op suiker, maar deze kan ook afwijkend zijn. De zoetstof stevia, die gewonnen wordt uit de steviaplant, staat bijvoorbeeld bekend om zijn vieze bittere nasmaak. Om producten gezoet met stevia qua smaak te verbeteren, mixen fabrikanten vaak verschillende zoetstoffen. Hierdoor is de bittere nasmaak bijna niet meer te proeven.

Stevia en gaatjes
Volgens de tandarts en onderzoekers zijn deze lightproducten gezoet met stevia ook nog eens goed tegen gaatjes. Om tot dit advies te komen zijn de invloed van stevia, suiker en andere zoetstoffen op je tanden door onderzoekers met elkaar vergeleken. Omdat onderzoek naar negatieve effecten van stoffen in eerste instantie niet uitgevoerd mag worden op mensen, zijn hiervoor ratten gebruikt. Deze ratten kregen of voeding gezoet met suikers of voeding gezoet met stevia. De onderzoekers bekeken na vijf weken of er een verschil was tussen de twee groepen in het aantal gaatjes. De ratten die voeding met stevia kregen, hadden veel minder gaatjes dan de ratten met een suikerdieet.

Het advies is om tweemaal daags je tanden te poetsen.
Het advies is om tweemaal daags je tanden te poetsen.

Mensen
Uit enkele andere onderzoeken met ratten bleek dat stevia voor consumptie zeer veilig was. In 2010 is het gebruik van stevia in voedsel voor menselijke consumptie dan ook veilig bevonden door de European Food Safety Authority (EFSA). Hierdoor kon verder onderzocht worden of het effect dat bij ratten gezien was ook bij menselijke tanden zou optreden. Deze onderzoeken hebben dezelfde conclusie als de studies met ratten: minder gaatjes wanneer in het voedsel suiker werd vervangen door stevia. Hiervoor werd gekeken naar de invloed van stevia op de hoeveelheid melkzuur in de mond en de glazuurhardheid. Daaruit bleek dat bij het drinken van met stevia gezoete producten minder melkzuren werden aangemaakt en het glazuur harder bleef in vergelijking met suikerproducten. Dit effect was tot dertig minuten na het drinken aanwezig.

Bacterie kan niets met stevia
Maar hoe werkt dit dan precies? Als we op bacterieel niveau inzoomen, zien we dat de bacteriën die gaatjes veroorzaken stevia niet kunnen gebruiken als voedingsstof. Stevia past niet in het mechanisme dat normaalgesproken zorgt voor de vertering van de suikers. Je zou het kunnen vergelijken met een slot. Dat kun je enkel openen met een bijpassende sleutel. Omdat het verteringsproces bij Stevia niet plaats kan vinden, worden geen melkzuren uitgescheiden door de bacteriën. Hierdoor blijft het glazuur sterk en kunnen geen gaatjes ontstaan.

Het is een half jaar later. Je zit weer in de wachtkamer van de tandarts voor je halfjaarlijkse controle. Je voelt je beter dan de vorige keer. De cola in je koelkast is vervangen door cola gezoet met stevia en daarnaast staan vruchtensappen zonder extra suikers. Ook heb je keurig je tanden gepoetst. Doordat stevia niet omgezet kan worden door de bacteriën in je mond, hebben zij geen kans gehad om met hun melkzuren gaatjes in je tanden te maken. Terwijl je een stevia-kauwgommetje in je mond stopt, loop je blij de tandartspraktijk uit. Geen gaatjes. Je had ook niet anders verwacht.

Dit artikel is geschreven door Brechtje Anthonissen (22). Ze studeert Science Education and Communication aan de Universiteit Utrecht en focust zich op wetenschapscommunicatie en biologische concepten. Vooral de humane biologie heeft haar interesse, wat haar inspireerde om voor het vak Public Science Communication with Multimedia een artikel te schrijven over het gebit.

Bronmateriaal

Voedingscentrum. (z.d.). Zoetstoffen. Geraadpleegd op 28 februari 2016
Ma, M.S & Blanksma, N.G. (2015). Stevia in de strijd tegen cariës. Ned Tijdschr Tandheelk, 122, 51-55.
Amerongen, B.M. van, Berendsen-Wolters, C.M.M., Fokkema, S.J. et al. (2011).
 Advies Cariëspreventie. Geraadpleegd op 28 februari 2016
Ajagannanavar, S. L., Shamarao, S., Battur, H. et al. (2014). Effect of aqueous and alcoholic Stevia (Stevia rebaudiana) extracts against Streptococcus mutans and Lactobacillus acidophilus in comparison to chlorhexidine: An in vitro study. J Int Soc Prevent Communit Dent, 4(Suppl 2), S116.
Aguilar, F., Charrondiere, U.R., Dusemund, B. et al. (2010). Scientific opinion on the safety of steviol glycosides for the proposed uses as a food additive. The EFSA Journal, 8(4). Geraadpleegd op 13 maart 2016.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd