Er zijn genoeg medicijnen om Alzheimer te vertragen. Maar komt er ooit een medicijn dat Alzheimer stopt of zelfs voorkomt? Misschien wel! Groningse onderzoekers hebben een medicijn ontwikkeld om geheugenverlies bij muizen te remmen.
Daarnaast ontdekten onderzoekers Marcelo Masman en Ivica Granic dat het cholesterolverlagende middel Lovastatine helpt te beschermen tegen het afsterven van zenuwcellen in de hersenen.
De ziekte van Alzheimer kent een complex ziektebeeld, waarbij beschadiging van de hersencellen leidt tot dramatische achteruitgang van geheugen, emoties en denkprocessen. De ziekte wordt onder meer veroorzaakt door samenklontering van het amyloid-beta eiwit, wat dodelijk is voor zenuwcellen in de hersenen. “De nu beschikbare medicijnen kunnen de voortgang van Alzheimer enigszins vertragen, maar stoppen het afbraakproces niet,” zegt Masman. “Ons potentieel nieuwe medicijn kan de oorzaak van de ziekte bij de wortel aanpakken.”
Aanvallen
Masman ontwikkelde peptiden (korte aminozurenketens) die de vorming van de toxische samenklontering tegengaan en daarmee de giftige uitwerking op hersenweefsel kunnen voorkomen. De peptiden zijn eerst onderzocht in geavanceerde computermodellen, waarmee het ziekteproces zo realistisch mogelijk kan worden nagebootst. “Op die manier kon ik verschillende scenario’s simuleren. Ik heb me erop gericht om écht te begrijpen wat er gebeurt tijdens het ziekteproces. Ik heb de sterke en zwakke punten van het amyloid-beta eiwit in kaart gebracht, zodat ik vervolgens een peptide kon ontwikkelen dat in staat is een gerichte aanval op het eiwit te doen.”
Het werkt
Masman werkte tijdens zijn onderzoek nauw samen met zijn collegapromovendus Ivica Granic, die verschillende nieuwe therapeutische strategieën in de preventie van de ziekte van Alzheimer ontwikkelde en evalueerde. “Op basis van de uitkomsten van de computermodellen heb ik de meest succesvolle peptiden getest op hun vermogen om hersencellen te beschermen,” zegt Granic. “Pas nadat we relatief zeker wisten dat ons ontwerp zou werken, heeft Granic het medicijn getest op kweekcellen en muizen,” aldus Masman. “Daaruit bleek dat onze ontdekking zeer effectief is in het voorkomen van hersenschade en de daarmee samenhangende geheugenuitval.”
Stap vooruit
Granic ontdekte daarnaast dat het cholesterolverlagende middel Lovastatine en zogeheten calpaineremmers de potentie hebben om in te grijpen in het ziekteproces van Alzheimer. “Ik heb medicijnen getest die een deel van de fundamentele oorzaken van Alzheimer bestrijden,” legt Granic uit. “Uit mijn onderzoek blijkt onder meer dat Lovastatine en calpaineremmers ook voor een deel bescherming kunnen bieden tegen het afsterven van zenuwcellen in de hersenen en het daarmee gepaard gaande geheugenverlies. Dat is een stap in goede richting. Mogelijk kan deze ontdekking leiden tot de ontwikkeling van een nieuw medicijn.”
Medicijn?
Beide promovendi zijn verheugd met de recente ontwikkelingen, maar benadrukken dat de strijd tegen de ziekte van Alzheimer nog lang niet is gestreden. “We moeten erg voorzichtig zijn met de uitkomsten van ons onderzoek. Het is geen magie,” aldus Masman. “Het medicijn is ook nog niet op mensen getest. Deze ontwikkeling heeft zeker potentie, maar het kan nog wel vijftien tot twintig jaar duren voor er echt een medicijn op de markt komt.”
