Bijzonder oude vondsten in de Olduvaikloof onthullen hoe flexibel onze verre voorouders eigenlijk waren

Ze beschikten waarschijnlijk over de juiste vaardigheden en gereedschappen om zich zelfs te midden van grootschalige ecologische veranderingen, te kunnen redden.

Op dit moment wordt ons aanpassingsvermogen buitengewoon op de proef gesteld. Want in hoeverre zijn we in staat om ons aan te passen aan het veranderende klimaat? Dit vermogen zit echter diepgeworteld, zo concluderen onderzoekers in een nieuwe studie. Want zelfs twee miljoen jaar geleden wisten onze verre voorouders raad met voortdurend veranderende leefgebieden.

Olduvaikloof
Onderzoekers baseren zich op vondsten in de Olduvaikloof, een 50 kilometer lang ravijn in het oostelijke deel van de Serengeti in Noord-Tanzania. Dit ravijn wordt ook wel de wieg van de mensheid genoemd. En dat is niet zo vreemd. In het gebied zijn al eerder verrassende overblijfselen van oude mensachtigen opgegraven. In de regio zijn veel fossielen en stenen werktuigen te vinden, die onderstrepen dat onze voorouders zich in het gebied gevestigd hadden.

Nieuwe vondsten
In de nieuwe studie staken archeologen wederom hun schep in het zand, op zoek naar nieuwe pareltjes uit de oudheid. En hun inspanningen bleven niet onbeloond. De opgravingen brachten namelijk de oudste stenen werktuigen aan het licht die ooit in de Olduvaikloof zijn gevonden. Na datering blijken ze namelijk een slordige twee miljoen jaar oud te zijn. “We ontdekten een grote verzameling gereedschappen en artefacten,” vertelt Makarius Itambu in een interview met Scientias.nl. “De ouderdom van de archeologische vondsten is van bijzonder belang. Ze dateren namelijk uit een periode die bekend staat als het vroege Pleistoceen.”


Opgravingen in de Olduvaikloof. De opgravingen brachten de oudste stenen werktuigen aan het licht die ooit in de Olduvaikloof zijn gevonden. Afbeelding: Michael Petralia

Deze vondsten wijzen erop dat de Olduvaikloof 2 miljoen tot 1,8 miljoen jaar geleden al bewoond werd door mensachtigen. “Het beschikbare bewijs toont aan dat de Homo habilis gedurende deze tijd in het gebied aanwezig was,” zegt Itambu. “We hebben zelf geen mensachtige fossielen aangetroffen, maar de overblijfselen van Homo habilis zijn wel gevonden in iets jongere sedimenten aan zowel de oostelijke als de westelijke kant van het oude meer. Of deze soort, of misschien een lid van het geslacht Paranthropus – die hier op hetzelfde moment aanwezig was – de maker is van de aangetroffen gereedschappen, is echter onduidelijk.”

Ecologische veranderingen
Tot nu toe was veel over de omgeving waarin deze mensachtigen leefden, onbekend. Dat had met name te maken met een gebrek aan ecologische studies in samenhang met de gevonden culturele overblijfselen. Maar de huidige studie heeft gepoogd die leemte op te vullen. En daar rolt een interessante bevinding uit. Onder andere de vondst van fossielen van zoogdieren (waaronder wilde runderen en varkens, nijlpaarden, panters, leeuwen, hyena’s en primaten), reptielen en vogels hebben aangetoond dat het gebied voor meer dan 200.000 jaar sterk aan verandering onderhevig was. “We hebben meerdere aanwijzingen gevonden dat de geologie, het sediment en het landschap in de regio veel en snel veranderde,” vertelt Itambu. “Maar mensachtigen werden hier niet door afgeschrikt. We ontdekten dat ze zich in veel verschillende landschappen wisten te redden. Zowel in grasland, bos, natuurlijk verbrande landschappen, palmbossen en op de steppe die deze regio kenmerkten.”

Aanpassen
Het betekent dat de vroege mensachtigen zich dus aan veel verschillende leefomgevingen wisten aan te passen. Maar te midden van al deze ecologische veranderingen, bleven ze vertrouwen op dezelfde werktuigen. “Het interessante punt is dat de aanpassing aan deze grote ecologische transformaties geen invloed had op de ‘technologie’ die deze mensachtigen gebruikten,” zegt Itambu. “Ze leefden in veel verschillende leefgebieden, met maar één toolkit; te midden van onvoorspelbare omgevingen. Al met al een duidelijk teken dat de mensheid zeker niet beperkt was. Ze waren blijkbaar al in staat om hun geografische bereik verder uit te breiden. Het betekent dat ze in verschillende Afrikaanse leefgebieden wisten te gedijen en dat ze mogelijk ook buiten dit continent de boel konden gaan verkennen.”

Flexibel
De bevindingen onthullen hoe flexibel onze verre voorouders eigenlijk waren. Want de resultaten suggereren dat mensachtigen allerlei verschillende leefgebieden eigen wisten te maken en zich aanpasten aan kritieke en abrupte veranderingen in het milieu. Daarnaast bevestigt de studie eens te meer het buitengewone belang van de Olduvaikloof. “Deze verrast ons na zoveel decennia nog steeds met paradigma-veranderende gegevens,” aldus Itambu. “De blootgelegde kloof onthult daarnaast twee miljoen jaar aan geologische geschiedenis en werpt nieuw licht op onze verre oorsprong.”

Mogelijk kunnen we binnenkort al op meer bijzondere ontdekkingen rekenen. “Dit is een lopend onderzoeksproject,” zegt Itambu. “We hopen in de nabije toekomst meer overblijfselen uit het verleden op te sporen. Daarnaast is ons doel om meer vondsten die uit dezelfde tijd stammen te onthullen die mogelijk in het westelijke deel van de kloof nog op ontdekking wachten.”

Bronmateriaal

"Oldest hominins of Olduvai Gorge persisted across changing environments" - Max Planck Institute for for the Science of Human History (via EurekAlert)

Interview met Makarius Itambu

Afbeelding bovenaan dit artikel: Michael Petraglia

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd