Een geruchtmakend onderzoek dat pleit tegen inzet van hydroxychloroquine is door wetenschappers ingetrokken.
Zo’n drie maanden geleden werd in Frankrijk een kleinschalig onderzoek opgezet, waarbij ernstig zieke COVID-19-patiënten behandeld werden met hydroxychloroquine: een bestaand medicijn dat normaliter wordt ingezet tegen malaria. De resultaten leken veelbelovend en het middel werd onder meer door president Donald Trump bejubeld als hét wondermiddel tegen COVID-19.
Zorgen
Maar al snel uitten andere artsen en onderzoekers hun zorgen over de bijwerkingen die hydroxychloroquine heeft. Zo zou het middel in het geval van COVID-19 bij nader inzien toch weinig effectief zijn, maar wel ernstige bijwerkingen geven, zoals hartproblemen.
Terwijl artsen en onderzoekers zo bakkeleiden over de vraag of het middel in de strijd tegen COVID-19 wel veilig en effectief was, zette de WHO een klinische studie op om de veiligheid en effectiviteit te testen. Ondertussen kondigde Trump aan het middel alvast preventief in te nemen. Wat volgens veel deskundigen met het oog op de bijwerkingen en twijfels omtrent effectiviteit ronduit een slecht idee was.
The Lancet
Deze deskundigen wisten zich onlangs gesterkt door de eerste grootschalige studie waarin de veiligheid en effectiviteit van het middel centraal stond en die gepubliceerd werd in het gezaghebbende blad The Lancet. Voor dat onderzoek analyseerden de onderzoekers het ziekteverloop van 90.000 COVID-19 patiënten op zes continenten en in 671 verschillende ziekenhuizen. Een deel ervan kreeg hydroxychloroquine toegediend. Een deel niet. Het onderzoek wees uit dat hydroxychloroquine geen effect had, maar wel in 35 procent van de gevallen leidde tot ernstige hartproblemen.
Nekslag
Het onderzoek leek de nekslag voor het ooit zo bejubelde middel. En zette de WHO er toe aan om het onderzoek naar hydroxychloroquine, waarbij een deel van 3500 geselecteerde patiënten in 60 verschillende landen het middel toegediend zouden krijgen, stil te leggen.
Nieuwe wending
Maar daarmee was de kous niet af. Sterker nog: de zaak heeft een onverwachtse wending genomen nu blijkt dat de data waarop de studie die in The Lancet is verschenen, gebaseerd is, niet helemaal zuiver is. En The Lancet heeft het onderzoek dan ook teruggetrokken. In reactie daarop heeft de WHO het onderzoek naar hydroxychloroquine weer hervat.
Meer klinisch onderzoek
En daarmee worden we – als het om hydroxychloroquine gaat – dus nog steeds heen en weer geslingerd tussen hoop en vrees. “Het is belangrijk om te benadrukken dat hoewel dit artikel (dat in The Lancet verscheen, red.) is ingetrokken er nog steeds geen overtuigend bewijs is dat hydroxychloroquine effectief is,” zo stelt dr. Ian Musgrave, verbonden aan de universiteit van Adelaide en niet betrokken bij onderzoeken naar het middel. Hij wijst er bovendien op dat er ook als we het artikel in The Lancet volledig buiten beschouwing laten, nog sterke aanwijzingen zijn dat het middel mogelijk niet effectief is en zeer schadelijke bijwerkingen kan hebben. Daarom moet klinisch onderzoek – waarbij patiënten het middel daadwerkelijk toegediend krijgen – ook zeer zorgvuldig plaatsvinden. Het temidden van alle onzekerheid schrappen van alle klinische studies naar hydroxychloroquine is echter geen optie, zo stelt Musgrave. “Klinische studies zijn nog steeds nodig.” Alleen zo krijgen we namelijk helder of het middel veilig is en effectief.
Wetenschap
Het feit dat het gezaghebbende blad The Lancet een geruchtmakende studie omtrent een eerder bejubeld middel in heeft getrokken, zegt in feite niet zoveel over dat middel zelf, maar wel iets over de wijze waarop er op dit moment op sommige plaatsen wetenschap wordt bedreven. “De COVID-19-pandemie heeft geleid tot een epidemie aan voorbarig, ongeverifieerd en verkeerd geïnterpreteerd onderzoek dat wetenschap bedrijven nog moeilijker maakt,” aldus dr. Roger Lord, verbonden aan The Australian Catholic University en The Prince Charles Hospital in Brisbane en niet betrokken bij het onderzoek dat The Lancet heeft teruggetrokken.
Wat we nu nodig hebben, is meer, robuust en grootschalig onderzoek. En wetenschappers die te allen tijde – ondanks de druk die er op hun schouders ligt – zorgvuldig omgaan met data en de data van collega-onderzoekers kritisch beschouwen. “De The Lancet-kwestie laat ons zien dat de wetenschappelijke gemeenschap waakzaam moet blijven,” aldus Musgrave. “En dat transparantie van data en het delen van data nog belangrijker is wanneer we in onzekere tijden snel, goede conclusies willen trekken.”
