De zeven wereldwonderen #2: Pharos van Alexandrië

Gedurende vele eeuwen was de Pharos van Alexandrië een prachtig baken van licht in de duisternis. Een wereldwonder ten voeten uit.

Vorige week kon u hier al alles lezen over een ander wereldwonder: de tempel van Artemis in Efeze. Vandaag reizen we verder naar Egypte, waar een ander indrukwekkend wereldwonder verrees: de allereerste vuurtoren.

Ptolemaeus
Het verhaal van de Pharos van Alexandrië begint in de derde eeuw voor Christus. Hoogstwaarschijnlijk was het koning Ptolemaeus I Soter I die opdracht gaf tot de bouw van de toren. De naam van de architect is ons wel met zekerheid bekend. Zijn naam – Sostrates – stond volgens oude verhalen namelijk in de toren gegraveerd.

Naam

De naam van de toren – Pharos – werd waarschijnlijk ontleend aan de naam van het eilandje waarop de toren verrees. Wellicht is het tegelijkertijd een verwijzing naar de zon.

Locatie
De toren verrees op het eilandje Pharos, voor de kust van Alexandrië. De toren werd met witte stenen opgetrokken en was maar liefst 152 meter hoog. De toren gaat niet alleen de boeken in als de eerste vuurtoren ooit, maar mag hoogstwaarschijnlijk ook de hoogste vuurtoren ooit genoemd worden.

Enorm
De toren moet een beetje hebben doen denken aan een fort. De toren werd omringd door hoge muren en de onderste verdieping alleen al zou zo’n 300 kamers hebben geteld. De kamers werden hoogstwaarschijnlijk niet allemaal door soldaten benut: een groot deel ervan werd waarschijnlijk gebruikt voor opslag. De toren had boven de eerste sectie een groot terras, met daarop prachtige beelden. Daarboven bevond zich een smallere, achthoekige toren en daarop een nog iets smallere ronde toren met helemaal bovenop een groot vuur en een reflector die ervoor zorgde dat het licht ervan ver kon reiken. Volgens mensen die in de tijd van de vuurtoren leefden, was het licht bij helder weer op een afstand van tientallen kilometers nog te zien. Waarschijnlijk pronkte er boven op de toren ook een groot beeld van een god.

Een reconstructie van de Pharos van Alexandrië. Afbeelding: Emad Victor SHENOUDA (via Wikimedia Commons).

Verval
Gedurende om en nabij de duizend jaar wees de vuurtoren mensen de weg. Maar omtrent het jaar 900 wordt het massieve bouwwerk hard getroffen door een aardbeving. Er volgen er nog meer. En in de veertiende eeuw is de vuurtoren al zodanig vervallen dat deze niet meer te redden valt. Grote delen van de toren zijn al in zee gestort. Wat nog min of meer overeind staat, is het onderste deel. De restanten van het markante bouwwerk worden gebruikt om een nieuw bouwwerk te laten verrijzen: de citadel van Qaitbay.

Citadel van Qaitbay. Foto: Madmedea / Delengar (via Wikimedia Commons).

Opgedoken
Aan het eind van de twintigste eeuw haalt de Pharos van Alexandrië nog even het nieuws als duidelijk wordt dat duikers nabij het eilandje resten van de toren hebben teruggevonden. Het versterkt de vermoedens van archeologen dat de toren grotendeels in het water is gestort. Een aantal stukken van de toren wordt boven water gehaald en bestudeerd.

Munten uit de eerste eeuw na Christus met daarop de vuurtoren. Foto: Ginolerhino (via Wikimedia Commons).
Hoewel kleine stukjes van het immense bouwwerk nog terug te vinden zijn in de citadel wijst eigenlijk niets er meer op dat ooit op dit eilandje een immens hoge toren stond. Het is moeilijk voor te stellen hoe de vuurtoren al die zeelieden moet hebben verwelkomd. Zelfs de mensen die nog wel een glimp van de toren hebben mogen opvangen, lijken er verbaasd over. “Deze pharos kent zijn gelijke qua constructie en stevigheid in de wereld niet,” zo schrijft Al Idrisi in de twaalfde eeuw na Christus. “De toren is opgebouwd uit prima stenen en de lagen van deze stenen zijn met gesmolten lood samengevoegd. Het geheel is onverbrekelijk, ook al slaan de golven vanuit het noorden er voortdurend tegenaan. (…) Dit bouwwerk is echt opmerkelijk, zowel vanwege de hoogte als het massieve karakter ervan.” Ondanks die lovende woorden kon ook de Pharos de tand des tijds niet doorstaan en dus moeten we het met de getuigenissen van schrijvers zoals Al Idrisi doen en gedenken we een wereldwonder dat we nooit met eigen ogen zullen kunnen aanschouwen.

Meer weten over de zeven wereldwonderen? Volgende week deel drie in deze serie!

Bronmateriaal

Tijdschrift: Popular Science (september 1962).
Boek: Lighthouses and lightships. Door: William Henry Davenport Adams"Journey to the Seven Wonders" - Smithsonianmag.com
De afbeelding bovenaan dit artikel laat de pharos zien. Afbeelding: via Wikimedia Commons.

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd