De zeven wereldwonderen #3: beeld van Zeus

Wie honderden jaren geleden de tempel van Zeus op de Olympia binnenstapte, kon niet langer twijfelen. Deze god moest wel heel erg groots zijn.

Athene had het goed voor elkaar in de vijfde eeuw voor Christus. De stad gedijde prima en de staatskas liep over. De leider van de stad – Perikles – twijfelde geen moment over wat hij met al dat geld moest doen. Hij besloot de stad nog mooier te maken dan die al was en gaf tal van kunstenaars opdracht tot de bouw van tempels en andere enorme kunstwerken. Enkele jaren later verwerpt het volk Perikles als leider. En ook enkele van zijn kunstenaars worden niet langer geaccepteerd. Eén van hen is Phidias. Hij werd hoogstwaarschijnlijk verbannen en belandde in Olympia. Daar begon hij aan een beeldhouwwerk dat ervoor zorgde dat zijn naam nog millenia zou voortleven. Hij vereeuwigde Zeus op een manier die de god der goden in zijn ogen toekwam: groots.

Beeld
In het jaar 470 voor Christus verrees in Olympia een tempel voor Zeus. Terwijl de laatste hand aan de tempel werd gelegd, arriveert Phidias in de stad. Zijn reputatie is hem al vooruitgesneld en de bouwers vragen hem om de kers op de taart te fabriceren: een beeld van Zeus.

Goed?

Volgens de legende wilde Phidias graag ook de goedkeuring van Zeus zelf hebben. Was de god wel tevreden over het beeld? Hij vroeg het Zeus in een gebed en direct sloeg de bliksem vlak voor de voeten van het beeld in. Voor Phidias het bewijs dat hij goed werk had geleverd.

Ivoor
Acht jaar lang werkte Phidias aan het beeld. Hij bouwde het op uit lagen ivoor die op een levensechte manier de huid van Zeus vormen. Phidias drapeerde een gouden mantel om de schouders van de god en versierde deze met bloemen en andere afbeeldingen. De voeten van Zeus waren gehuld in gouden sandalen. De armen van de zittende Zeus rustten op sfinxen en het voetenbankje op leeuwen. Het beeld vertelde ook verhalen: mythische geschiedenissen waren in de vorm van tekeningen in het beeld gegraveerd.

Enorm
Het platform waarop het beeld rustte, was zes meter breed en negen meter lang. Het beeld zou naar schatting zo’n twaalf meter hoog zijn geweest. De immense beeltenis van Zeus paste dan ook maar net in de tempel.

Zo moet het beeld er ongeveer uit hebben gezien. Een gravure uit de negentiende eeuw.
Verval
Anno 2011 is er niets meer van het beeld over. Wat er precies gebeurd is, is tot op de dag van vandaag onduidelijk. Olympia raakte in verval toen de Olympische Spelen in iets voor het jaar 400 stopten. Niet lang daarna zou de tempel van Zeus verbrand zijn, mogelijk met het beeld er nog in. Anderen stellen dat het beeld daarvoor naar Constantinopel was verhuisd en daar nog enkele jaren pronkte alvorens het tijdens een brand verloren ging. Hoe de geschiedenis van het beeld ook precies verlopen is: het beeld is er in ieder geval niet meer.

Oog in oog
Om een idee te krijgen van het beeld moeten we dan ook afgaan op de getuigenissen van mensen die zo’n twee millenia geleden leefden. En die getuigenissen zijn indrukwekkend. Diverse oude geschriften wijzen erop dat het beeld mensen overdonderde. Ze hadden het idee dat ze oog in oog met de echte Zeus stonden. Behalve de getuigenissen zijn er ook nog enkele munten bewaard gebleven waarop het beeld pronkt.

In de twintigste eeuw komen we onverwacht veel meer over het beroemde beeld uit de verhalen te weten. Archeologen vinden dan niet alleen de restanten van de tempel van Zeus, maar ook de werkplaats waar Phidias het beeld maakte. Dankzij die vondsten weten we nu precies hoe het beeld tot stand kwam. Het is een schrale troost: net als vijf van de andere zeven wereldwonderen moeten we het met kleine beetjes informatie doen en herdenken we een architectonisch hoogstandje dat geen enkel mens uit de recente eeuwen gezien heeft. Het is het tragische verhaal van kunst dat reeds tijdens het bestaan ervan bewonderd werd, maar pas lang na de vernietiging ervan uitgroeide tot een bijna mythisch wonder.

De werkplaats van Phidias. Waarschijnlijk werd het beeld hier niet in elkaar gezet. Het is aannemelijker dat de kunstenaar de stukken hier maakte en op een andere locatie monteerde. Foto: Alun Salt (via Wikimedia Commons).

Meer weten over de wereldwonderen? Lees dan ook het artikel over de tempel van Artemis of de vuurtoren van Alexandrië. Volgende week deel vier in deze reeks.

Bronmateriaal

Boek: The Seven Wonders of the Ancient World. Door: Edgar James Banks
Boek: De Zeven Wereldwonderen van de klassieke oudheid. Door: P. Jordan
Bovenstaande afbeelding: M. Quatremère de Quincy via (Wikimedia Commons).

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd