De microscopisch kleine, onopvallende grotbewoner speelden een grote rol bij het herstel van onze planeet uit een catastrofale ijstijd.
Als je aan schimmels denkt, denk je misschien aan die zwarte vlekken in de hoek van je badkamer, of aan het rottende fruit in je groene container. Maar dat is niet het enige. Uit een nieuwe studie blijkt namelijk dat schimmels een hele belangrijke rol hebben gespeeld in de geschiedenis van de aarde. Ze zouden onze planeet zelfs hebben helpen herstellen van een barre ijstijd.
Oudste terrestrische fossiel
Een team van onderzoekers heeft de overblijfselen ontdekt van een schimmel-achtig organisme dat ongeveer 635 miljoen jaar geleden tegen het einde van de ijstijd opdook. Het is een bijzondere vondst. Wat het blijkt te gaan om het oudste terrestrische fossiel dat ooit is gevonden. Om dat in perspectief te plaatsen: dit microscopisch kleine fossiel is ongeveer drie keer ouder dan de oudst gevonden dinosaurus.
De vondst
Het bijzondere fossiel werd aangetroffen in kleine holtes in de goed bestudeerde sedimentaire lagen van de Chinese Doushantuo-formatie. Hier stuitten de onderzoekers op een paar lange, draadachtige filamenten – één van de belangrijkste kenmerken van schimmels. “Het was een toevallige ontdekking,” vertelt onderzoeker Tian Gan. “Op dat moment realiseerden we ons dat dit misschien wel hét fossiel zou kunnen zijn waar wetenschappers al heel lang naar op zoek waren.”
De ontdekking van het oude schimmel-achtige organisme zou weleens de sleutel kunnen zijn tot het begrijpen van meerdere keerpunten in de geschiedenis van de aarde, waaronder die tijdens het Ediacarium (het tijdperk tussen 635 en 541 miljoen jaar geleden). Toen het Ediacarium begon, herstelde de planeet zich namelijk van een catastrofale ijstijd, ook wel bekend als de sneeuwbal-aarde. In die tijd waren de oceaanoppervlakken bevroren tot een diepte van meer dan een kilometer. Het was een ongelofelijk barre omgeving voor vrijwel elk levend organisme, behalve voor wat microscopisch leven dat erin slaagde te gedijen. Wetenschappers hebben zich lang afgevraagd hoe het leven ooit weer normaal werd – en hoe de biosfeer groter en complexer kon worden dan ooit tevoren.
Herstel
Maar nu komen de onderzoekers tot de conclusie dat het nieuw ontdekte fossiel mogelijk antwoord kan geven op die prangende vraag. De onderzoekers zijn er namelijk zeker van dat deze microscopisch kleine, onopvallende grotbewoner een handje heeft geholpen om de sneeuwbal-aarde weer leefbaar te maken. Hoe? Mede door zijn formidabele spijsverteringssysteem.
Spijsverteringssysteem
Schimmels hebben een vrij uniek spijsverteringssysteem dat een nog grotere rol speelt in de kringloop van vitale voedingsstoffen. Met behulp van enzymen die in het milieu worden uitgescheiden, kunnen terrestrische schimmels rotsen en ander hard organisch materiaal chemisch afbreken. Dit kan vervolgens weer worden gerecycled en naar de oceaan worden getransporteerd. “Schimmels hebben een mutualistische relatie (een relatie tussen twee organismen die voor beiden voordelig is, red.) met de wortels van planten,” zo legt Gan uit. “Vanwege hun band met landplanten en belangrijke voedingscycli, hebben terrestrische schimmels invloed op biochemische verwering, de wereldwijde ecologische kringloop en andere ecologische interacties.”
Schimmels behoren tot de eerste organismen die de basis legden voor de allereerste vormen van leven die het land begonnen te koloniseren. Hoewel slechts vijf procent van de schimmelsoorten op aarde ontdekt is, weten we dat hun functie erg belangrijk is. Zo spelen schimmels een belangrijke ecologische rol bij de afbraak van dood organisch materiaal. Vervolgens brengen ze uit dit afgestorven plantmateriaal nieuwe voedingsstoffen in het ecosysteem.
Daarnaast licht de studie ook een tipje van de sluier over de opkomst van de eerste terrestrische schimmels. “Vroeger was de vraag: waren er schimmels op het land vóór de opkomst van terrestrische planten?” vraagt onderzoeker Shuhai Xiao zich af. “En ik denk dat onze studie suggereert dat het antwoord op die vraag ‘ja’ moet zijn. Ons schimmel-achtige fossiel is 240 miljoen jaar ouder dan de vorige recordhouder. Dit is tot dusver de oudste terrestrische schimmel ooit ontdekt.”
Fossilisatie
De ontdekking van het 635 miljoen jaar oude schimmel-achtige organisme is dan ook heel bijzonder. Zestig jaar geleden geloofden nog maar weinig mensen dat micro-organismen, zoals bacteriën en schimmels, als fossielen bewaard bleven. Maar nu Xiao ze met zijn eigen ogen heeft gezien, is hij van plan om meer te weten te komen over hoe ze konden fossiliseren. “Het is altijd belangrijk om de organismen in context van het milieu te begrijpen,” legt hij uit. “We hebben een algemeen idee dat ze leefden in kleine holtes. Maar er is weinig bekend over hoe ze precies leefden en hoe ze bewaard zijn gebleven.”
De onderzoekers zetten hun onderzoek dan ook enthousiast voort. Want hoewel er verschillende aanwijzingen zijn dat het ontdekte fossiel tot de schimmels behoort, kunnen ze dit nog niet volledig hard maken. Verder onderzoek naar de microfossielen is dan ook in volle gang. “Als onze interpretatie klopt, zou dit fossiel bijzonder nuttig kunnen zijn om klimaatverandering uit het verleden en de evolutie van vroege levensvormen te doorgronden,” besluit Gan.
