Een beetje door stress ingegeven heuristisch denken doet de onderlinge verstandhouding goed.
Wie er weleens getuige van is geweest dat een chocoladereep in de snoepmachine bleef hangen of een computer op een zeer ongewenst tijdstip vastliep, weet: mensen zijn niet heel vriendelijk voor machines. Maar tijdens de coronacrisis komen zelfs onwillige apparaten er waarschijnlijk een stuk beter af. Experimenten wijzen namelijk uit dat mensen door COVID-19 meer vertrouwen hebben in machines en ze ook veel vriendelijker bejegenen, zo stellen onderzoekers in het blad iScience.
Experiment
Wetenschappers van de universiteit van Southern California verzamelden mensen die getroffen waren door de coronacrisis en lieten ze deelnemen aan een experiment dat de ‘Dictator Game’ genoemd wordt. Dit experiment wordt vaak gebruikt om de mate van altruïsme te meten. Het is eigenlijk heel simpel: een proefpersoon krijgt een bepaald geldbedrag en kan er vervolgens voor kiezen om een deel van dat bedrag aan iemand anders te geven..of niet.
In dit experiment hadden mensen niet alleen de keuze om een deel van het bedrag aan een andere persoon te geven; ze werden soms ook gekoppeld aan een machine en voor de keus gesteld om deze wat geld toe te stoppen. Uit het onderzoek blijkt – heel verrassend – dat deze door de coronacrisis getroffen proefpersonen naar machines toe net zo altruïstisch zijn als naar mensen toe.
Verrassend
Dat mensen machines enigszins als soortgenoten kunnen behandelen, is al langer bekend. Al in de jaren negentig suggereerden onderzoekers van de Stanford University dat heuristisch denken – waarbij er vluchtig en oppervlakkig wordt nagedacht en gevoelsmatig of instinctief wordt geredeneerd – hieraan ten grondslag ligt en er zeker in het geval van machines die in bepaalde opzichten op mensen lijken voor zorgt dat mensen deze enigszins als soortgenoten bejegenen. “Vervolgonderzoek wees echter uit dat de neiging om dat te doen vrij zwak is,” vertelt onderzoeker Jonathan Gratch. “De meeste mensen behandelen machines heel anders dan ze mensen behandelen en slagen er in veel gevallen niet in om die neiging op te roepen.” En nu is daar de coronacrisis en die blijkt de neiging om machines als mensen te bejegenen dus enorm te versterken. “Dat was heel verrassend,” stelt Gratch.
Stress
Maar hoe oefent COVID-19 nu precies invloed uit op onze interactie met machines? “Wij zijn er in geslaagd om aan te tonen dat het effect (het vriendelijker bejegenen van machines, red.) echt voortkomt uit heuristisch denken. En aan COVID-19 gerelateerde stress zorgt ervoor dat mensen meer heuristisch gaan denken.” Wat waarschijnlijk ook helpt, is dat we in deze coronacrisis nog meer op machines zijn gaan leunen. Ze helpen ons vandaag de dag om in contact te blijven met familie en vrienden en lessen en vergaderingen te volgen, maar ook om onze boodschappen en andere benodigdheden in huis te halen. “Onze resultaten laten zien dat mensen doordat zij in het afgelopen jaar vaker de interactie aangingen met machines, machines ook als waardevoller zijn gaan zien en er daardoor ook positiever op reageren.”
Na de crisis
Terwijl wij mensen reikhalzend uitzien naar het einde van de coronacrisis, is het natuurlijk de vraag wat dat gaat betekenen voor onze interactie met machines. Worden we dan weer minder vriendelijk? Of kunnen ze op ons begrip en medeleven blijven rekenen? “Ik denk dat mensen wanneer de crisis voorbij is, weer minder heuristisch gaan denken,” aldus Gratch. Het zou betekenen dat we ook weer wat minder vriendelijk worden. “Hoewel sommige onderzoekers ook wel stellen dat onze multitaskende levensstijl er reeds toe leidt dat we sowieso oppervlakkiger en minder gericht gaan nadenken.” En dat kan dan weer positief uitpakken voor onze omgang met apparaten.
Anders denken
Mochten we toch weer terug naar af gaan en machines niet de waardering en liefde geven die ze gezien de centrale rol die ze in ons leven spelen, verdienen, dan biedt het onderzoek ook handvatten om die liefde te laten ontluiken. Want als stress ervoor zorgt dat we meer heuristisch gaan denken en machines meer als mensen gaan behandelen, zijn er wellicht nog wel andere manieren te bedenken waarop we een heuristische manier van denken kunnen ontlokken en hetzelfde effect kunnen bewerkstelligen.
Want dat heuristisch denken ook wel eens goed kan zijn, staat wat Gratch betreft na dit onderzoek wel vast. “We zien heuristisch denken – dat synoniem staat voor intuïtief en emotioneel denken – vaak als slecht. ‘Rationelere’ manieren van denken worden als ideaal gezien. Maar deze rationele manieren – die ook gebruikt worden om machines te laten denken – leggen de nadruk vaak op het eigenbelang. Onze studie laat zien dat menselijke emotionele intuïtie juist onbaatzuchtig kan zijn.”
