Sommige mensen zingen voor hun planten. Niet eens zo’n heel gek idee, want steeds meer onderzoeken tonen aan dat planten geluiden uit hun omgeving kunnen waarnemen!
De plantenfluisteraar bestaat echt. Er zijn behoorlijk wat mensen die een rotsvast geloof hebben in de stimulerende werking van hun stem op de groei van planten. Sommigen zingen liedjes terwijl ze hun yucca afstoffen, anderen lezen het boekenweekgeschenk voor aan hun hertshoorn en er bestaan zelfs dichterlijke lieden die hun zelfgeschreven poëzie voordragen aan de klimop. Vroeger was de plantenfluisteraar te herkennen aan de in elk jaargetijde aanwezige geitenwollen sokken; tegenwoordig treft men ze vaak in veganistische, macrobiotische, orthomoleculaire raw-superfood-serverende restaurants, al dan niet in het gezelschap van boomknuffelaars.
Luistercapaciteiten
Maar ook de serieuze wetenschap raakt de laatste jaren steeds meer geïnteresseerd in de luistercapaciteiten van planten. Uit wetenschappelijk experimenten lijkt dan ook steeds duidelijker te worden dat planten geluiden uit hun omgeving kunnen waarnemen. Zo lieten onderzoekers maiskorrels ontkiemen op een filter dat op het water lag. Door het water werd een continu geluid van 220 Hz gestuurd. Toen de maisplantjes groter werden, wezen hun worteltjes allemaal in de richting van de bron van het geluid. Dat leek erop te wijzen, dat de plantenwortels de geluidstrillingen wisten te lokaliseren.
Nieuwe experimenten met chiliplanten en venkel bevestigden dit. Van venkel is bekend, dat de plant tijdens het groeien chemicaliën afscheidt, waardoor de planten in de buurt geremd worden in de groei. Voordelig voor de venkel, die zich daarmee verzekert van voldoende voedingsstoffen en licht. Onderzoekers plaatsten een venkelplant in de buurt van zaadjes van chiliplanten en bekeken het effect. Zoals verwacht, ontkiemden de chilizaadjes langzamer als er venkel in de buurt stond, en groeiden de kiemplanten minder hard. De onderzoekers herhaalden het experiment, nu met venkel in een afgesloten, donkere box, waaruit geen chemicaliën konden ontsnappen. De chilizaadjes ontkiemden veel sneller, en de kleine plantjes ondergingen een ware groeispurt. Het leek alsof ze een signaal hadden ontvangen dat de grote boze venkel in de buurt was, en ze een supersnelle groei inzetten om te ontsnappen aan datgene wat hen boven het hoofd hing. Zou het signaal geluid geweest kunnen zijn? En hoe vingen die chiliplanten het geluid dan op?
Aan een plant zitten geen oren, maar zijn die eigenlijk wel nodig om geluiden op te vangen? Insecten hebben ook geen oren, maar bevatten vaak trommelvlies-achtige structuren, verspreid over hun lichaam. En insecten zonder trommelvliezen hebben vaak prachtig gedetailleerde voelsprieten, die gevoelig zijn voor de kleinste vibraties in de lucht. Slangen zijn ook oorloos, maar vangen geluiden op via hun kaakbeenderen. Oren zijn dus niet nodig, maar receptoren die geluiden kunnen omzetten in een ander signaal, dat veranderingen teweeg kan brengen in het organisme zouden toch aanwezig moeten zijn.
Zulke receptoren zijn in bladgroendragende wezens tot nu toe nog niet gevonden, maar dat planten reageren op geluiden, bewijzen ook de proeven van de onderzoeksgroep van Heidi Appel (mooie naam trouwens voor een botanisch onderzoeker). Appel en collega’s deden onderzoek naar de zandraket, een plant die familie is van rucola. De zandraket is geliefd bij bepaalde rupsen, die de plant als het even kan gebruiken als ontbijt, lunch en diner. Als een hongerige rups op de plant werd gezet, sloeg deze meteen aan het knabbelen aan de bladeren van de plant. Dat dit gebeurt onder een bombardement van harde knaaggeluiden is voor onze ongevoelige oren pas merkbaar als de geluiden worden opgenomen door gevoelige apparatuur en krachtig versterkt worden teruggeluisterd. De plant reageerde op de dinerende rupsen door zachtjes met zijn overige blaadjes te schudden. Ook ging de zandraket mosterdolie aanmaken, een stof die voor de meeste rupsen uitermate smerig smaakt en die ervoor zorgt dat ze op zoek gaan naar een andere, meer smakelijke maaltijd. De onderzoekers namen de geluiden die de rups maakt bij het eten op en speelde de opnames af bij andere, niet aangevallen zandraketten. Deze zandraketten bewogen hun bladeren op dezelfde manier als planten die werkelijk werden aangevallen. Bovendien maakten de planten die aan het geluid van een etende rups waren blootgesteld bij een echte rupsaanval veel hogere concentraties mosterdolie aan, waardoor de rupsen al snel de planten verlieten, zonder al te veel schade aan te richten.
Wanneer de zandraketten in het lab in een zacht windje werden gezet, bewogen de blaadjes van de planten als reactie op de wind. Wanneer planten alleen aan het geluid van het zachte briesje werden blootgesteld in een verder windstil lab, wuifden hun blaadjes op dezelfde manier. Hoewel de functie van het wuiven tot nu toe onduidelijk is, hoef je geen Rob de tuinman te heten om te bedenken wat het voordeel is van de reactie van de plant op het geluid van de etende rupsen.
De geluidsgevoelige receptoren van de plant zijn nog niet ontdekt, maar ik heb een sterk vermoeden dat ze toch bestaan. Ik ben nog niet op weg naar de geitenwollensokkengigant, en eet vanavond gewoon niet-macrobiotische spaghetti. Maar ik moet bekennen dat ik net mijn favoriete cd opgezet heb, en de speakers in de richting van mijn planten gedraaid heb. Wie weet wat er van komt…
Noor Fiers is docent biologie en NLT op een middelbare school in Brabant en nu dus ook een beetje een tv-ster. Ze is gek op sciencefiction, spannende boeken en boeken over wetenschap. Ze raakt niet uitgepraat over biologie en onderwijs en twittert daar ook graag over. Naast elektronisch gekwetter is ze graag buiten om naar de tweets van echte vogels te luisteren en te genieten van de wondermooie wereld om ons heen. Lees ook eerdere artikelen en blogs van haar op Scientias.nl.
