Groenlandse smeltwatermeren veroorzaken kettingreactie die de ijskap bedreigt

De meertjes lopen leeg door scheuren in het ijs, waardoor het ijs sneller gaat stromen en nog meer scheuren ontstaan.

Wanneer de temperaturen op Groenland in de zomer stijgen, ontstaan op het oppervlak van de Groenlandse ijskap smeltwatermeertjes. De meeste van deze meren weten enkele weken of maanden stand te houden, om vervolgens vrij abrupt – soms in een paar uur tijd – leeg te lopen. Hierbij sijpelt het smeltwater door scheuren in de ijskap naar beneden. Zo worden enorme hoeveelheden water (en warmte) naar de basis van de ijskap getransporteerd. En dat kan ertoe leiden dat het bovenliggende ijs gemakkelijker gaat glijden, waardoor de ijskap uiteindelijk meer ijs afzet in het omringende water en dus dunner wordt.

Netwerk
Tot voor kort werd echter aangenomen dat het uit die meren wegsijpelende smeltwater niet zo’n enorm probleem was. Het zou namelijk gaan om geïsoleerde meertjes die maar een beperkte impact op de Groenlandse ijskap hebben. Maar in een nieuw onderzoek komen onderzoekers daarop terug. Ze hebben namelijk ontdekt dat die smeltwatermeren helemaal geen geïsoleerde verschijnselen zijn, maar een enorm netwerk vormen dat alleen maar uitgebreider wordt naarmate de temperaturen stijgen.

Kettingreactie
Hoe zit dat precies? Wanneer een meertje leegloopt, verspreidt het smeltwater zich snel onder de ijskap. Die ijskap reageert daarop door sneller te gaan stromen. Dat snellere stromen zorgt ervoor dat er meer breuken in de ijskap ontstaan die er weer voor zorgen dat andere smeltwatermeren leeglopen. Zo ontstaat een kettingreactie die leidt tot het leeglopen van vele andere meren. En soms zijn die tot wel tachtig kilometer verwijderd van het exemplaar waarmee het allemaal is begonnen.

Hier zie je een onderzoeker die afdaalt in een enorme scheur die ontstaan is door het leeglopen van een smeltwatermeer. Afbeelding: Samuel Doyle.

124 meren
De onderzoekers halen in hun paper een mooi voorbeeld van zo’n kettingreactie aan waarbij in amper vijf dagen tijd 124 meren(!) leegliepen. Dergelijke kettingreacties kunnen ervoor zorgen dat de snelheid waarmee het Groenlandse ijs beweegt tijdelijk zo’n 400% hoger komt te liggen, wat betekent dat de ijskap minder stabiel is en de snelheid waarmee de zeespiegel door toedoen van Groenlands ijs stijgt, wordt opgevoerd.

1 miljard ton ijs
“Dit groeiende netwerk van smeltwatermeren, dat zich momenteel tot meer dan 100 kilometer landinwaarts uitstrekt en een hoogte tot wel 2000 meter boven de zeespiegel weet te bereiken, vormt op lange termijn een bedreiging voor de stabiliteit van de Groenlandse ijskap,” stelt onderzoeker Poul Christoffersen. “Deze ijskap, die 1,7 miljoen vierkante kilometer beslaat, was 25 jaar geleden relatief stabiel, maar verliest nu elke dag 1 miljard ton ijs. Dat veroorzaakt wereldwijd 1 millimeter zeespiegelstijging per jaar en dat is veel meer dan wat we een paar jaar geleden voorspelden.”

Het onderzoek staat haaks op wat het IPCC recent beweerde, namelijk dat smeltwater aan het oppervlak van de ijskap – hoewel overvloedig aanwezig – geen invloed heeft op de stroming van het Groenlandse ijs. Ook spreekt de studie de aanname dat hogergelegen smeltwatermeren geen invloed hebben op de ijsstromingen, tegen. “De verplaatsing van water en warmte van het oppervlak naar de bodem kan extreem snel escaleren door toedoen van een kettingreactie,” aldus Christoffersen. “In één geval ontdekten we dat 59 van de geobserveerde meren – op eentje na – in één zo’n kettingreactie leegliepen. En de meeste van de smeltwatermeren lopen op deze manier leeg.” Het onderzoek laat volgens de onderzoekers zien dat de Groenlandse ijskap op een dynamische manier op een veranderend klimaat reageert en onderstreept maar weer eens het belang van het beperken van de uitstoot van broeikasgassen.

Bronmateriaal

"Chain reaction of fast-draining lakes poses new risk for Greenland ice sheet" - University of Cambridge

Afbeelding bovenaan dit artikel:

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd