Muzikanten hebben meer verbindingen in de hersenen dan mensen die geen muziekinstrument bespelen.
De meeste mensen luisteren of maken graag zelf muziek. En dat is ook niet zo gek. Ondertussen weten we dat muziek niet alleen onze stemming beïnvloedt, maar dat het ook een pijnstillend effect kan hebben. Maar wat doet muziek precies in onze hersenen? Of anders gezegd: wat gebeurt er in je brein als je al je hele leven lang aan het musiceren bent?
Vergelijking
Onderzoekers besloten in een nieuwe studie de hersenen van professionele muzikanten – met en zonder absoluut gehoor – te vergelijken met die van niet-muzikanten. Op die manier wilden ze proberen te ontrafelen wat de invloed van het maken van muziek op onze hersenen is. Een belangrijk vraagstuk, als je het onderzoeker Lutz Jäncke vraagt. “We gebruiken muzikanten eigenlijk als een model voor de hersenplasticiteit,” legt hij in een interview met Scientias.nl uit. “Beroepsmusici beginnen meestal al vroeg in hun leven met muzikale training en oefenen gedurende hun hele leven veel. Als dat oefenen een impact zou hebben op de hersenstructuur en hersenfunctie, dan zou je dat in die specifieke subgroep moeten zien. Met andere woorden: we kunnen veel leren over de wisselwerking tussen ervaring (oefenen) en hoogbegaafdheid (genen).”
Eén op de 10.000 mensen heeft een absoluut gehoor. Dit is het vermogen om tonen muzikaal te benoemen zonder eerst een referentietoon te hebben gehoord. Mensen met een absoluut gehoor kunnen tevens direct aangeven of een bepaalde toon vals is en bovendien de hoogte van een toon én een toonsoort benoemen. Ook geluiden uit het dagelijks leven kunnen mensen die over een absoluut gehoor beschikken, goed plaatsen. Zo kunnen ze bijvoorbeeld de tonen benoemen van een deurbel of autotoeter. Beroemde componisten als Mozart, Chopin, Beethoven en Handel schijnen een absoluut gehoor te hebben gehad.
De onderzoekers verzamelden in hun studie 153 proefpersonen. 52 daarvan zijn muzikanten met een absoluut gehoor, 51 muzikanten zonder absoluut gehoor en 50 niet-muzikanten. Vervolgens bestudeerde het team met behulp van verschillende methoden de hersenen. En dat leidt tot een interessante conclusie. De onderzoekers komen namelijk tot de ontdekking dat jaren van muzikale training de hersenen aanzienlijk verandert. Zo hebben muzikanten veel meer verbindingen in de hersenen. “De belangrijkste ontdekking is dat vooral de delen in de hersenen van muzikanten die verantwoordelijk zijn voor het verwerken van geluiden – zoals muziek en spraak – sterkere functionele en structurele verbindingen vertonen in vergelijking met niet-muzikanten,” aldus Jäncke. “Hierbij maakt het overigens niet uit of een musicus wel of geen absoluut gehoor heeft.”
De verschillen tussen musici en niet-muzikanten zijn dus groot. Maar is dat dan zo verrassend? “Niet echt,” zo stelt Jäncke. “We hadden er al op geanticipeerd dat muzikale vaardigheden – net als andere cognitieve vaardigheden – worden bestuurd door neurale netwerken en niet door afgebakende hersengebieden. Het is echter wel heel interessant om te leren dat die hersengebieden die het sterkst worden gebruikt en nodig zijn voor muzikale uitvoering, ook de gebieden zijn die zowel functioneel als structureel het sterkst met elkaar verbonden zijn.”
Training
Volgens de onderzoeker zijn de bevindingen van belang voor elke vorm van expertise waar men beter in kan worden door intensief en langdurig te oefenen. “Onze resultaten suggereren dat we door veelvuldig te repeteren de manier waarop onze hersenen bedraad is, kunnen veranderen,” zegt Jäncke. “Daarnaast blijkt dat hoe jonger musici waren toen ze begonnen, des te sterker de bovengenoemde functionele en structurele verbindingen zijn.”
Voordeel
De vraag is natuurlijk of het hebben van een beter ‘bedraad’ brein, ook bepaalde voordelen heeft. “Een hypothese is dat sterkere verbindingen ook functionele verschillen in andere domeinen kan beïnvloeden (of weerspiegelen),” zegt Jäncke. “Er bestaat een heel onderzoeksveld dat zich bezighoudt met ‘overdrachtseffecten’ van muzikale expertise naar andere domeinen. Toch heeft een recente studie aangetoond dat deze zogenaamde ‘overdrachtseffecten’ naar andere domeinen – zoals bijvoorbeeld het leren van een taal of zelfs de mate van intelligentie – minimaal zijn. Dit in tegenstelling tot vaardigheden die relevant zijn voor de muzikale expertise zelf. Want zoals onze studie laat zien, verbeteren die vaardigheden door muziektraining ongetwijfeld.”
Subtiel
De verschillen in het brein van muzikanten en niet-muzikanten zijn dus groot. Maar hoe zit het precies met de hersenen van muzikanten met, en zonder een absoluut gehoor? Tot grote verbazing van de onderzoekers troffen ze geen grote verschillen tussen deze twee groepen aan. “De verschillen tussen de hersenen van mensen met en zonder een absoluut gehoor zijn erg subtiel,” zegt Jäncke. “Dit is mogelijk een aanwijzing dat het hebben van een absoluut gehoor geen doorslaggevende factor is voor muzikale uitmuntendheid; iets dat door sommigen wordt beweerd.”
De resultaten uit de studie laten zien hoe veelvuldig oefenen de hersenen vormt, met name als je al op jonge leeftijd begint. Bovendien blijkt uit deze studie hoe verbeterde muzikale vaardigheden in onze hersenen worden vertegenwoordigd. Toch valt er nog veel op dit vlak te ontdekken. “De huidige stand van het onderzoek suggereert een zeer complexe interactie tussen genetica en omgevingsfactoren bij de totstandkoming van muzikale expertise,” zo concludeert Jäncke. Al zou dit nog in meer detail bestudeerd moeten worden. Iets dat er op korte termijn in ieder geval nog niet in zit. “Helaas is het niet haalbaar om meer dan 100 kinderen vanaf de kindertijd tot volwassenheid te volgen om te zien hoe de hersenen van degenen die uiteindelijk professionele musici worden, in de loop de tijd veranderen,” zegt Jäncke. “Daarom zijn grootschalige studies zoals die van ons, waarbij we groepen gedurende kortere periodes te volgen, een cruciale aanvulling.”
