En een oplettende Australopithecus afarensis – een mensachtige die toen op aarde rondliep – kan er zomaar getuige van zijn geweest.
De explosie was namelijk zo groot dat de gevolgen ervan niet alleen op aarde, maar ook ver buiten ons sterrenstelsel – op wel 200.000 lichtjaar afstand – merkbaar waren. Dat schrijven onderzoekers in het blad Astrophysical Journal.
Zwart gat
De explosie is te herleiden naar het supermassieve zwarte gat dat zich in het hart van onze Melkweg bevindt, zo legt onderzoeker Magda Guglielmo, verbonden aan de universiteit van Sydney, aan Scientias.nl uit. “Wanneer materie in de nabijheid van het zwarte gat komt, warmt het op en genereert zo intense straling in de vorm van straalstromen, bubbels en winden. Dat zorgt ervoor dat het hart van de Melkweg enorm helder wordt. Dus de explosie was het resultaat van de energie die materie nadat het met een spiraalbeweging in het zwarte gat werd getrokken, genereerde.”
Gloed
De explosie bracht een gloed voort die volgens Guglielmo zelfs vanaf de aarde zichtbaar moet zijn geweest. “Je kunt het een beetje vergelijken met een zaklamp die je in de mist laat schijnen. Het licht dat uit de zaklamp komt, neemt de vorm aan van een kegel: de lichtbundel heeft dicht bij de zaklamp een relatief smalle diameter, maar wordt breder naarmate de afstand tot de zaklamp groter wordt. Iets vergelijkbaars gebeurde drie miljoen jaar geleden. De explosie creëerde twee enorme ‘kegels’ die dwars door de Melkweg sneden en dicht bij het zwarte gat een kleine diameter hadden, maar steeds breder werden. Op menselijke tijdschalen moet de straling afkomstig van het zwarte gat vrij constant hebben geleken, maar op een tijdschaal van duizenden jaren zou de lichtbundel geflikkerd hebben, net zoals een zaklamp waarvan de batterij bijna leeg is, doet.”
Vanaf de aarde
Het is met deze gloed dat de explosie zich ook aan het leven op aarde openbaarde. “De gloed ontstond min of meer drie miljoen jaar geleden, in de tijd dat Australopithecus afarensis op aarde rondliep,” vertelt Guglielmo. “Als zij (de mensachtigen, red.) naar boven hadden gekeken, in de richting van het sterrenbeeld Boogschutter, dan zouden ze gigantische kegelvormige stralen hebben gezien. Maar deze stralen waren niet heel helder, waarschijnlijk tien keer minder helder dan de volle maan.”
Magelhaense Stroom
Maar de explosie was niet alleen merkbaar binnen de Melkweg. Ook ver daarbuiten liet deze zijn sporen na. En wel in de Magelhaense Stroom. “De Magelhaense Stroom is een bijzondere gasstaart die de Magelhaense wolken en de Melkweg omarmt en grotendeels ontstaan is door de interactie tussen de zwaartekracht van de Grote Magelhaense Wolk en de zwaartekracht van de Kleine Magelhaense Wolk. Deze stroom heeft een vreemde gloed.” En dat is volgens Guglielmo en collega’s te herleiden naar wat er drie miljoen jaar geleden in het hart van onze Melkweg is gebeurd: die zware explosie waarbij onder meer ultraviolette straling ontstond. “Wanneer waterstofatomen worden blootgesteld aan ultraviolet licht, vallen ze uiteen in protonen en elektronen, waarbij licht met een specifieke golflengte ontstaat (…) De gloed in de Magelhaense Stroom is een restant van iets wat in het verleden is gebeurd en zijn sporen na heeft gelaten in de Stroom.”
De eerste aanwijzingen voor een enorme explosie in het hart van onze Melkweg werden reeds in 2003 ontdekt door professor Joss Bland-Hawthorn, tevens hoofdauteur van deze nieuwe studie. Hij ontdekte – in röntgenstraling – twee enorme bubbels die uit het hart van de Melkweg leken te ‘groeien’. Een jaar of zeven later spotte de Fermi-telescoop ze ook, maar dan in gammastraling. En dat laatste wees erop dat er een enorme explosie moest hebben plaatsgevonden. Het is de opmerkelijke gloed van de Magelhaense Stroom die onderzoekers nu in staat stelt om die explosie in verband te brengen met het zwarte gat dat zich in het hart van de Melkweg bevindt.
Het onderzoek verandert onze kijk op ons eigen sterrenstelsel, aldus Guglielmo. “We dachten altijd dat ons sterrenstelsel een inactief sterrenstelsel was, met een weinig helder centrum. Deze nieuwe resultaten onthullen dat we onze ideeën over de evolutie en aard van ons sterrenstelsel misschien moeten herzien.” Betekent het dan ook dat explosies in het hart van onze Melkweg veel vaker voorkomen dan gedacht en misschien zelfs wel elk moment kunnen ontstaan? We vroegen het Guglielmo. “Het kan in de toekomst nog eens gebeuren als materie in het hart van de Melkweg valt. Dat is niet onwaarschijnlijk, aangezien er veel gas en sterren zijn die in de warme schijf rond het zwarte gat kunnen vallen. Het is echter heel lastig te voorspellen wanneer dat gebeurt.”
