De mysterieuze wilde kat zou voor korte termijn klimaatextremen het hoofd kunnen bieden. Maar is daarmee het voortbestaan van de soort veilig gesteld?
De jaguar is de grootste en sterkste kat van Amerika. De wilde kat heeft een onovertroffen bijtkracht: geen enkele prooi ontsnapt aan zijn kracht en behendigheid, noch in het water noch op het land. De jaguar is alles behalve een kieskeurige eter en past zich bovendien gemakkelijk aan nieuwe omstandigheden aan. Daarom besloten onderzoekers in een studie zijn overlevingskansen te bepalen. Want hoe zal het de jaguar vergaan als klimaatverandering onafgebroken doorzet?
Reservaat
De onderzoekers reisden af naar het afgelegen nationaal reservaat Pacaya-Samiria; een beschermd gebied in de Peruaanse regio Loreto. Dit reservaat beslaat een gebied van 20.800 vierkante kilometer en bestaat voornamelijk uit bos. Hoewel de jaguar over dit gebied regeert, is het nog niet zo eenvoudig om het dier te bestuderen. Dat komt omdat de mysterieuze jaguar van nature een schuw karakter heeft en zich niet graag aan mensen toont. “De jaguar leeft solitair en is ontzettend moeilijk te herkennen,” vertelt onderzoeker Kevin Burrage in een interview met Scientias.nl. De verschillende exemplaren zijn erg lastig uit elkaar te houden en bovendien is het leefgebied van de jaguar alles behalve veilig voor de mens. Om het dier toch zo goed mogelijk te bestuderen, maakten de onderzoekers onder andere gebruik van cameravallen.
Klimaatverandering
De onderzoekers komen tot een opvallende ontdekking. In eerste instantie lijkt het er namelijk op dat de jaguar voor een korte periode verschillende klimaatextremen het hoofd kan bieden. “Onze resultaten impliceren dat jaguars bestand zijn tegen extreme droogte en overstromingen,” concludeert Burrage. Dat komt omdat de wilde kat erg veerkrachtig en flexibel is en zich gemakkelijk aan nieuwe omstandigheden aanpast. “De jaguar is een roofdier dat zichzelf aan de top van de voedselketen vindt,” gaat Burrage verder. “Bovendien is hij een uitstekende jager.” En dat geeft de jaguar een streepje voor op bijvoorbeeld herbivore dieren, die al eerder door klimaatverandering worden gegrepen. Dat komt doordat veel vegetatie momenteel al onderhevig is aan verandering, waardoor het voedselaanbod veel eerder afneemt.
Voedseltekort
Het betekent dat de jaguar zichzelf in het huidige veranderende klimaat wel even staande kan houden. Maar niet voor lang. Burrage waarschuwt dan ook dat de voorspelde resultaten op lange termijn vrij zorgwekkend zijn. “De kans is zeer groot dat de populatie instort als de omstandigheden verergeren en klimaatverandering doorzet,” zegt hij. Dit zal met name te maken hebben met slinkende voedselvoorraden. Het betekent dat klimaatverandering de jaguar niet rechtstreekst aantast, maar dat de gevolgen meer indirect zullen zijn. “Hij jaagt onder andere op schildpadden,” legt Burrage desgevraagd uit. “En schildpadden zullen – net als veel andere prooien – waarschijnlijk hard door droogtes en overstromingen worden geraakt, waardoor zij in aantallen zullen afnemen. Een ernstige afname van de populatie schildpadden heeft vervolgens ook weer grote gevolgen voor de jaguar.” Het komt er dus op neer dat als de belangrijkste voedselbronnen langdurig worden verstoord, zelfs de meest veerkrachtige dieren eronder zullen lijden.
Bedreigd
Op dit moment wordt de jaguar al geconfronteerd met bedreigingen die hem uiterst kwetsbaar maken. Denk bijvoorbeeld aan vernietiging van zijn leefgebied, maar ook de jacht op het dier, onder andere vanwege zijn prachtige vacht. Op dit moment staat de jaguar dan ook op de rode lijst van de International Union Conservation Nature (IUCN) te boek als bijna bedreigd. Als vervolgens ook klimaatverandering onverstoord doorzet, kan dit de jaguar helemaal over de kling jagen. Hoe groot die kans precies is? “Dat is lastig te zeggen,” aldus Burrage. “Het hangt af van de ernst van klimaatverandering. In ons worstcasescenario zou de populatie al over dertig jaar nog maar uit enkele exemplaren bestaan.”
We hoeven hier echter niet lijdzaam op toe te zien. Er kan namelijk wel wat gebeuren om de jaguar van de ondergang te redden. De huidige studie maakt al deel uit van een groter project dat tot doel heeft om een corridor te creëren, waardoor verschillende delen van het Peruaanse Amazonegebied met elkaar in verbinding komen te staan. “Deze corridors zijn essentieel om de dieren veilig tussen bosgebieden te laten bewegen,” vertelt onderzoeker Kerrie Mengersen aan Scientias.nl. “Bovendien is dit één van de belangrijkste manieren waarop we de jaguar kunnen redden.”
Andere zaken
Daarnaast zijn er ook nog een aantal andere belangrijke zaken die een verschil kunnen maken. “Pacaya-Samiria is een nationaal park,” zegt Burrage. “Toch staat de regering toe dat de inheemse bevolking op de jaguar jaagt voor voedsel. Als blijkt dat de jaguar populatie steeds onstabieler wordt, zou dit beleid mogelijk heroverwogen moeten worden.” Niet alleen de jacht zou trouwens kunnen afnemen. Zoals gezegd moet de jaguar het doen met steeds minder leefgebied en is zijn habitat ondertussen al met de helft verkleind. Het betekent dat ook ontbossing en vernietiging van leefgebied aangepakt moeten worden. “Hiervoor zouden de lokale en regionale overheden ondersteund kunnen worden bij het opstellen van beleid om de dieren te beschermen,” meent Mengersen. “Daarnaast zouden we het bewustzijn van het belang van jaguars en de bedreigingen waarmee de lokale bevolking wordt geconfronteerd, kunnen vergroten. Ten slotte kunnen we de lokale bevolking handvatten bieden om hun eigen populaties jaguars in de gaten te houden en te beschermen.”
De bevindingen uit de studie wijzen erop dat zelfs een dier dat zo veerkrachtig en flexibel is als de jaguar, ernstig in gevaar kan worden gebracht door voortdurende klimaatverandering. En als dat betekent dat de jaguar uiteindelijk zelfs uitsterft, heeft dit mogelijk ook aanzienlijke gevolgen voor de mensheid. “De lokale bevolking in het reservaat heeft een gezegde,” herinnert Mengersen zich. “‘Als de jaguar blij is, dan is het bos blij’. Dit is een geweldige weerspiegeling van het belang van de jaguar als indicator voor de gezondheid van het Amazoneregenwoud en zijn vele bewoners.”
