De nieuwe in Duitsland ontdekte voorouder van de mens liep een slordige 11,6 miljoen jaar geleden al rond op twee benen.
Hoe zijn wij eigenlijk rechtop gaan lopen? Het is een vraag waar al sinds de tijd van Darwin lustig over op los wordt gediscussieerd. En dat is ook niet heel verwonderlijk. De manier waarop mensen lopen – op twee benen – is uniek onder alle levende zoogdieren. Hoewel in de afgelopen 150 jaar veel verschillende hypotheses zijn bepleit, ontbrak het meestal aan fossiel bewijsmateriaal. Maar een nieuw ontdekte primaat opgegraven in Zuid-Duitsland schept nu mogelijk meer duidelijkheid. Want deze aapachtige die bijna 12 miljoen jaar geleden leefde, liep miljoenen jaren eerder dan gedacht al rechtop.
Danuvius
De fossiele resten van de primaat – die tot Danuvius guggenmosi is gedoopt – werden tussen 2015 en 2018 in de Zuid-Duitse streek Allgäu in Beieren aangetroffen. De fossielen omvatten de overblijfselen van ten minste vier verschillende individuen. Het meest complete skelet, dat van een mannelijke Danuvius, heeft lichaamsverhoudingen die vergelijkbaar zijn met hedendaagse bonobo’s. De wervels, vingers en tenen van de aapachtige bleken ondanks de tand des tijds goed bewaard te zijn gebleven. En dus lukte het de onderzoekers om de manier waarop Danuvius zich in zijn omgeving bewoog, te reconstrueren. “Voor het eerst konden we verschillende belangrijke gewrichten – waaronder de elleboog, heup, knie en enkel – onderzoeken in een enkel fossiel skelet van deze leeftijd,” zegt onderzoeksleider Madelaine Böhme.
Reconstructie
Uit de bevindingen blijkt dat Danuvius op twee benen kon lopen, maar ook net als een aap goed kon klimmen. Net als wij beschikte deze primaat over een S-vormige wervelkolom die het lichaam rechtop hield wanneer hij op twee benen stond. “Het was verbazingwekkend om te zien dat bepaalde botten vergelijkbaar zijn met die van mensen,” aldus Böhme. Maar in tegenstelling tot latere mensachtigen had Danuvius een krachtige en flexibele grote teen, waardoor hij gemakkelijk grote en kleine takken kon vastgrijpen en door bomen slingerde. “Danuvius combineert de tweebenigheid van mensen met klimtechnieken die typisch zijn voor hedendaagse apen,” legt onderzoeker David Begin uit.
Dankzij de reconstructie konden de onderzoekers meer karakteristieken van de primaat achterhalen. Zo was Danuvius bijvoorbeeld ongeveer een meter lang. Vrouwtjes wogen zo’n 18 kilogram; minder dan elke andere mensaap die vandaag de dag leeft. Het mannetje zou zo’n 31 kilogram aangetikt hebben, wat eveneens wat aan de lage kant is in vergelijking met hedendaagse mensapen. De ribbenkast was breed en plat en de onderrug langwerpig.
Rechtopstaand
De resultaten suggereren dat de menselijke tweebenigheid meer dan twaalf miljoen jaar geleden al evolueerde. En dat is interessant. Want tot nu toe was het oudste bewijs van primaten die op twee benen liepen zo’n zes miljoen jaar oud. Deze fossiele resten werden aangetroffen op het mediterrane eiland Kreta en in Kenia. “De vondsten in Zuid-Duitsland zijn een grote mijlpaal,” vindt Böhme. “Ze roepen namelijk fundamentele vragen op over ons begrip over de evolutie.” Bovendien zijn de implicaties groot. Want het betekent dat onze rechtopstaande houding mogelijk afkomstig is van een gemeenschappelijke voorouder die in Europa – en niet in Afrika – leefde.
Deze conclusie wordt ondersteund door een eerdere studie waarin onderzoekers zich over het bekken van de aapachtige Rudapithecus bogen. De fossiele resten werden vlakbij het oude mijnstadje Rudabánya in Hongarije opgegraven. Rudapithecus leefde ongeveer 10 miljoen jaar geleden in Europa. En ook deze vondst wierp een nieuw licht op de menselijke evolutie en onze tweebenigheid. Uiteindelijk hopen onderzoekers dankzij dit soort bijzondere vondsten te achterhalen wanneer Afrikaanse apen en mensen een ander evolutionair pad insloegen.
