Ook wetenschappers laten de op sterven na dode Pizol-gletsjer nu los

De gletsjer wordt niet langer gemonitord. Simpelweg omdat deze er eigenlijk al niet meer is.

Glacioloog Matthias Huss hield de Zwitserse Pizol-gletsjer al sinds 2006 nauwlettend in de gaten. Om een beeld te krijgen van hoe de gletsjer – onder invloed van een warmer klimaat – veranderde, stak hij onder meer aluminium priemen in het ijs. Door jaar na jaar te meten hoever de priemen uit het ijs staken kon hij – geholpen door satellietdata – vrij nauwkeurig berekenen in hoeverre het volume van de gletsjer door de tijd heen veranderde. Afgelopen dinsdag reisde Huss opnieuw af naar de gletsjer. Dit keer om zijn priemen na iets meer dan veertien jaar onderzoek weg te halen. Niet omdat de Pizol-gletsjer niet langer zijn interesse heeft. Maar omdat de gletsjer er niet meer is.

Het verhaal van de Pizol-gletsjer is behoorlijk treurig. Al decennia op rij kwijnt de onder gretig fotograferende toeristen zo geliefde gletsjer weg..en niemand kon het tij keren. Waar de gletsjer zich ooit uitstrekte, zijn sinds kort nog maar twee kleine – met puin bedekte – restjes ijs te vinden. Van een gletsjer is dan ook geen sprake meer. “Toen ik de gletsjer in 2006 op de voet begon te volgen, had deze zich al sterk teruggetrokken, maar het leek nog steeds wel op een gletsjer en bedekte de gehele bergflank net onder de top,” vertelt Huss aan Scientias.nl. “De gletsjer werd steeds dunner, maar pas in 2008 begon deze plots in stukken uiteen te vallen. Gesteenten van de instabiele bergflank begonnen het ijs te bedekken en ijs ging versneld verloren. In 2019 was de gletsjer uiteengevallen in vijf kleine stukken ijs en kon je er eigenlijk al geen gletsjer meer in zien.” Vorige week werd de Pizol-gletsjer officieel ‘doodverklaard’. “Ons meetprogramma werd officieel stopgezet, maar ik had gehoopt de gletsjer in zijn laatste jaren nog te kunnen volgen. Toen ik er vorige week terugkeerde, was die hoop echter snel vervlogen. De gletsjer had opnieuw extreem veel ijs verloren en het resterende ijs is op twee kleine en met puin bedekte oude stukken ijs na, helemaal verdwenen.”

In betere tijden
De huidige situatie staat in schril contrast met hoe de gletsjer er zo’n 150 jaar geleden bijlag. “Toen bedekte de Pizol-gletsjer een oppervlak van ongeveer 1 vierkante kilometer en vulde deze de gehele vallei,” vertelt Huss. “Hoewel de gletsjer toen in vergelijking met de grote en bekende gletsjers in de Alpen al niet zo groot was, was het toch een behoorlijk indrukwekkende ijsmassa.”

Opwarming
Maar ergens in die 150 jaar is de gletsjer dus begonnen te smelten. En onderzoekers weten precies hoe het komt. “Hogere luchttemperaturen zijn de belangrijkste oorzaak. Daarnaast weten we dat ook winterse neerslag belangrijk is, zeker voor kleine gletsjers zoals Pizol. Een sneeuwrijke winter kan in ieder geval een deel van de smelt door toedoen van hogere temperaturen, compenseren. In 2018 en 2019 viel er bovengemiddeld veel sneeuw, maar dat was niet genoeg. 2020 was vrij droog en in combinatie met de warme zomer maakte de Pizol-gletsjer geen schijn van kans.” Dat de gletsjer zou gaan verdwijnen, was volgens Huss al decennia op rij duidelijk. “Maar wat we in de laatste drie jaar zagen gebeuren, was toch verrassend. Zodra de gletsjer uiteen begon te vallen, ging het heel snel.”

Meer gletsjers
Pizol is het meest recente, maar zeker niet het laatste slachtoffer van de opwarming van de aarde. “In de Alpen zijn meer dan duizend gletsjers te vinden die qua grootte vergelijkbaar zijn met de Pizol-gletsjer. Wanneer zij verdwijnen, hangt sterk af van de lokale omstandigheden.” Maar een lang leven is ze onder de huidige omstandigheden sowieso niet beschoren. Een recent onderzoek – waar ook Huss aan meewerkte – schetst namelijk een weinig rooskleurig beeld als het om de Alpiene gletsjers gaat. Zo dreigen de gletsjers in 2050 hoe dan ook ongeveer de helft van hun huidige volume verliezen. En als we onze uitstoot in de komende decennia niet terugdringen, zou de Alpen tegen 2100 zelfs grotendeels ijsvrij kunnen zijn. “Alleen geïsoleerde gebieden op grote hoogte die misschien vijf procent van het huidige ijsvolume vertegenwoordigen, zullen nog ijs hebben,” vertelde Huss eerder.

Consequenties
Het verdwijnen van het leeuwendeel van de Alpiene gletsjers zou niet alleen een ramp zijn voor de toeristen die deze zo graag bezoeken en bewonderen. Het heeft ook dramatische gevolgen voor de mensen die in de omgeving van de gletsjers wonen en zich met het verdwijnen van de grote ijsmassa’s geconfronteerd zien met aardverschuivingen, rotsvallen en smeltwatermeren die over hun oevers treden of die oevers – doordat het watervolume in rap tempo toeneemt – compleet doorbreken. Maar ook hier in Nederland kunnen we de gevolgen van het verdwijnen van de Alpiene gletsjers gaan merken. “Een groot deel van het water in de Alpiene rivieren en rivieren op grotere afstand (bijvoorbeeld in Nederland) komt ‘s zomers uit van de gletsjers vandaan.” En tenslotte dragen de gletsjers ook bij aan een stijgende zeespiegel.

Hoe het de gletsjers in de Alpen de komende eeuw vergaat, hebben we deels echter zelf in de hand. “Als we ons sterk inspannen voor het beschermen van ons klimaat en het beperken van de CO2-uitstoot kan een derde van het Alpiene gletsjervolume nog gered worden,” vertelt Huss. “Dus de grote gletsjers zullen er dan nog steeds zijn, maar ze zijn wel kleiner dan vandaag de dag.” Het is het beste scenario waar we in dit stadium op kunnen hopen. En een scenario waar we met man en macht naar moeten streven. “Het is nodig om de klimaatverandering te beperken, niet alleen voor de gletsjers in de Alpen, maar voor gletsjers wereldwijd, omdat veranderingen in de hoogte van de zeespiegel enorme gevolgen zullen hebben voor de mensheid.

Bronmateriaal

Interview met Matthias Huss
Afbeelding bovenaan dit artikel: Matthias Huss

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd