Oudste gifproducent ter wereld ontdekt

Nieuw onderzoek toont aan dat niet slangen, maar zoogdieren de eersten waren die op het idee kwamen om gif te produceren en gebruiken.

Dat schrijven onderzoekers in het blad PLoS ONE. Ze baseren zich op een onderzoek naar de fossiele resten van Euchambersia. Dit kleine ‘zoogdierreptiel’ was ongeveer zo groot als een kleine hond en leefde zo’n 260 miljoen jaar geleden in Zuid-Afrika.

Bewijs
De eerste fossiele resten van Euchambersia werden al in 1932 ontdekt. En hoewel het vermoeden al langer bestond dat het dier gif produceerde, ontbrak het overtuigende bewijs daarvoor. Gifklieren fossiliseren namelijk niet. Met behulp van onder meer CT-scans hebben onderzoekers nu echter onomstotelijk aangetoond dat Euchambersia giftig was.

Tanden
“Allereerst vonden we een brede, diepe en cirkelvormige ruimte in de bovenkaak waar een gifklier in zou passen en die middels groeven en kanalen verbonden was met de hoektanden en de mond,” vertelt onderzoeker Julien Benoit. “Daarnaast ontdekten we twee nog niet eerder beschreven tanden die nabij de botten verstopt lagen: twee snijtanden waarvan zelfs de kronen nog bewaard zijn gebleven en twee hoektanden.” Al deze tanden hebben een zeer scherpe bovenzijde. “En dat was handig voor het injecteren van het gif in de prooi.”

Hier zie je een stukje van de schedel van Euchambersia. Rechts van de wijsvinger van de onderzoeker zie je de grote ruimte waarin de gifklieren gezeten moeten hebben. Afbeelding: Wits University.

Jacht?
Onduidelijk is nog waar Euchambersia zijn gif voor gebruikte. Er zijn twee opties. Mogelijk gebruikte hij het gif om zich te beschermen of om op prooien te jagen. De meeste moderne giftige soorten gebruiken hun gif voor dat laatste, zo benadrukken de onderzoekers.

Interessant
Dat Euchambersia giftig was, is een interessante vondst, omdat het zoogdierreptiel verwant is aan de eerste zoogdieren en niet aan slangen. De laatste jaren zijn verschillende moderne zoogdieren ontdekt die gif kunnen produceren en toedienen. Het doet onderzoekers vermoeden dat zoogdieren miljoenen jaren geleden giftig waren, maar dat kenmerk door de tijd heen zijn kwijtgeraakt. Sommige zoogdieren zouden de genen die verantwoordelijk zijn voor de gifproductie in een later stadium echter weer hebben geactiveerd.

Euchambersia is de oudste giftige gewervelde soort die tot op heden is teruggevonden. Het organisme paste gif jaren eerder toe dan de bekende gifproducenten van dit moment: slangen. De oudste fossiele resten die van slangen zijn teruggevonden, zijn zo’n 167 miljoen jaar oud. Zo’n 100 miljoen jaar voordat deze slangen fossiliseerden, produceerde Euchambersia dus reeds gif. Wanneer slangen begonnen met gif produceren, is niet helemaal duidelijk. Sommige onderzoekers denken dat slangensoorten zo’n 20 miljoen jaar geleden onafhankelijk van elkaar uitgroeiden tot gifproducenten. Anderen denken dat de voorouder van slangen en hagedissen zo’n 250 miljoen jaar geleden giftig werd.

Bronmateriaal

"A kiss of death – mammals were the first animals to produce venom" - University of the Witwatersrand
De afbeelding bovenaan dit artikel is gemaakt door Wits University

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd