Oorlogen lijken aan de afname ten grondslag te liggen.
Recente studies wijzen erop dat de genetische diversiteit onder mannen – of nauwkeuriger gezegd: de diversiteit binnen hun Y-chromosomen – tussen de 7000 en 5000 jaar geleden enorm afnam. Antropologen en biologen wisten er niet goed raad mee. Maar Amerikaanse onderzoekers denken de afname nu op een verrassend eenvoudige manier te kunnen verklaren. De afname zou te maken hebben met de manier waarop mensen zich in de eerder genoemde periode organiseerden én oorlogen.
Sociale structuren
Het is niet heel ongebruikelijk dat de genetische diversiteit onder mensen zo af en toe flink afneemt. Maar wat er zo’n 7000 jaar geleden gebeurde, is toch uniek. Dat komt doordat de genetische diversiteit alleen afnam onder mannen: Bovendien heeft deze afname heel recent plaatsgevonden, wat er al voorzichtig op wijst dat het wel eens iets te maken kan hebben met veranderende sociale structuren. En, zo stellen de onderzoekers, die sociale structuren veranderden ongeveer 7000 jaar gelden flink. Nadat de mensheid rond 12.000 jaar geleden overstapte op de landbouw, gingen mensen zich steeds meer organiseren in clans. In veel van de gevallen was het zo dat mannen die in zo’n clan geboren werden, daar bleven, terwijl vrouwen – middels een huwelijk – ook de overstap konden maken naar een andere clan. Het resulteerde erin dat alle mannen binnen zo’n clan – omdat ze een mannelijke voorouder delen – aan elkaar verwant waren en dus vergelijkbare Y-chromosomen hadden. Als we puur naar die Y-chromosomen kijken, is het bijna alsof alle mannen binnen de clan dezelfde vader hadden.
Oorlog
Het verklaart de afname in genetische diversiteit onder mannen die tot dezelfde clan behoren. Maar studies laten zien dat ook genetische diversiteit tussen clans afnam. Hoe zit dat? De onderzoekers verklaren dat aan de hand van oorlogen. Het lijkt vrij aannemelijk dat clans elkaar regelmatig in de haren vlogen en als zij daarbij door de tijd heen herhaaldelijk complete clans uitroeiden, zouden er heel veel mannelijke afstammingslijnen – met elk hun unieke Y-chromosoom – verdwenen zijn.
Het lijkt een heel passende verklaring. En ook wiskundige modellen en computersimulaties suggereren dat de onderzoekers iets op het spoor zijn. In die simulaties lieten de onderzoekers mannen met elkaar vechten om de grondstoffen te verkrijgen die hun clan nodig had om te overleven. Ze simuleerden daarbij clans waar mannen na hun geboorte een leven lang deel van uit bleven maken. Ook simuleerden ze een situatie waarbij zowel mannen als vrouwen van clan konden wisselen. In het laatstgenoemde geval bleken de simulaties niet te resulteren in een afname in genetische diversiteit onder mannen. In het eerste scenario wel. Het volledige onderzoek is terug te vinden in het blad Nature Communications.
