Wereldwijd worden nu 28.338 soorten met uitsterven bedreigd

En opvallend genoeg is geen enkele soort er in het afgelopen jaar echt op vooruit gegaan.

Dat blijkt nu de Rode Lijst van bedreigde soorten van de International Union for Conservation of Nature een update heeft gehad. Deze lijst wordt sinds 1963 elk jaar gepubliceerd en bevat de status van dier- en plantensoorten en schimmels (zie kader). Dit jaar telt de lijst voor het eerst meer dan honderdduizend soorten; in totaal is de status van 105.732 soorten beoordeeld. Van deze soorten worden er 28.338 met uitsterven bedreigd.

Diersoorten worden – onder meer afhankelijk van hun populatiegrootte en eventuele veranderingen daarin – ingedeeld in één van de zeven categorieën: niet bedreigd (of veilig), van bescherming afhankelijk, gevoelig, kwetsbaar, bedreigd, ernstig bedreigd, uitgestorven in het wild en uitgestorven. Daarbij moet worden opgemerkt dat er gekeken wordt naar de internationale status van een soort. Zo kan het best zijn dat een soort die in Nederland ernstig bedreigd wordt, op de rode lijst aangemerkt wordt als ‘veilig’, aangezien de soort er internationaal gezien goed voor staat.

Wat dit jaar opvalt, is dat geen enkele soort er zodanig op vooruit is gegaan dat een positieve aanpassing van de status gerechtvaardigd is. Wel zijn er talloze soorten die er op achteruit zijn gegaan. Enkele voorbeelden: de spleetschildpad (van kwetsbaar naar ernstig bedreigd), de pronkerwt (van gevoelig naar ernstig bedreigd) en de groene franjeaap (van gevoelig naar kwetsbaar).

Primaten
De groene franjeaap is slechts één van de zeven primatensoorten die er in het afgelopen jaar significant op achteruit zijn gegaan. Al deze primaten – op één na – komen van oorsprong voor in West-Afrika. Dat ze met uitsterven bedreigd worden, is te herleiden naar de jacht en verlies van leefgebied. Die twee gaan overigens hand in hand. Doordat er bijvoorbeeld wegen door het leefgebied van de primaten worden aangelegd, wordt dat leefgebied toegankelijker voor jagers en wordt het bovendien gemakkelijker om het geschoten wild naar lokale markten te transporteren. Inmiddels wordt nu zo’n 40% van alle primatensoorten in West- en Centraal-Afrika met uitsterven bedreigd. “West-Afrika is één van de meest cruciale gebieden op aarde voor behoud van primaten. De combinatie van het vernietigen van bossen en de jacht op apenvlees heeft een aantal soorten primaten in West-Afrika op de rand van uitsterven gebracht,” aldus Russ Mittermeier, verbonden aan de IUCN. “Behoud van de diversiteit aan primatensoorten in deze regio vereist de creatie van nieuwe beschermde gebieden, beter beheer van bestaande beschermde gebieden, betere handhaving en economische alternatieven die primaten waarderen als meer dan een bron van vlees. Een voorbeeld hiervan is ecotoerisme, wat al succesvol wordt toegepast in andere delen van Afrika.”

Roggen
Grote zorgen zijn er op basis van deze nieuwe Rode Lijst ook over de vioolroggen. Vijftien van de zestien geëvalueerde soorten staan inmiddels te boek als ‘ernstig bedreigd’. Dat komt deels doordat de roggen als bijvangst in de netten van vissers belanden. Daarnaast wordt er ook actief op de roggen gejaagd, waarbij men uit is op hun vlees en vinnen.

Zoetwatervissen
Ondertussen speelt zich in zoet water in onder meer Japan en Mexico ook een tragedie af, zo onthult de Rode Lijst. Meer dan de helft van de zoetwatervissen die van oorsprong in Japan voorkomen, wordt met uitsterven bedreigd. En in Mexico wordt ongeveer eenderde van de zoetwatervissen met uitsterven bedreigd. De vissen delven het onderspit door toenemende vervuiling van hun wateren, de bouw van dammen en stuwen en de invloed van invasieve soorten. “De bijna 18.000 soorten zoetwatervissen ter wereld ondergaan een dramatische en grotendeels niet-erkende mondiale achteruitgang, zoals blijkt uit de hoge mate van uitsterven van zoetwatervissoorten in Japan en Mexico,” vertelt William Darwall, verbonden aan de IUCN. “Het verlies van deze soorten ontneemt miljarden mensen een cruciale bron van voedsel en inkomsten en kan een domino-effect hebben op gehele ecosystemen.” Ook Andrew Terry, verbonden aan de Zoological Society of London maakt zich zorgen. “Veel van deze oude mariene soorten zijn er al sinds de tijd van de dinosaurussen en het verlies van slechts één van deze soorten zou al betekenen dat we miljoenen jaren aan evolutionaire geschiedenis kwijtraken.”

Bomen
Dit jaar vinden we op de Rode Lijst ook heel wat bomensoorten. Dat is goed te verklaren; men heeft zich ten doel gesteld om tegen het eind van 2020 alle bomensoorten op de Rode Lijst te hebben staan. En daarom is dit jaar alvast de status van meer dan 5000 bomen in 180 verschillende landen vastgesteld. Eén van de soorten die we dit jaar voor het eerst op de lijst aantreffen is de Amerikaanse iep. Deze soort domineerde lang het Canadese en Amerikaanse landschap, maar heeft het al decennialang moeilijk door toedoen van de iepenziekte: een schimmel die eerst de takken en uiteindelijk de hele boom laat doodgaan.

Het vaststellen van de status van tienduizenden planten-, dier- en schimmelsoorten is een eerste stap richting het redden van de soorten die in het nauw zitten. Als we weten welke soorten het moeilijk hebben, kunnen er immers maatregelen worden getroffen om die soorten van de ondergang te redden. Enige haast is daarbij wel geboden. Het aantal bedreigde diersoorten neemt namelijk jaar na jaar toe. “Het verlies van soorten en klimaatverandering: dat zijn de twee grote uitdagingen waar de mensheid deze eeuw voor staat,” stelt onderzoeker Lee Hannah. “De resultaten zijn duidelijk: we moeten met het oog op het verlies aan biodiversiteit en klimaatverandering nu in actie komen.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd