Waar de ziekte zich dit jaar – door COVID-19 – gedeisd hield, dreigt deze volgend jaar juist hard toe te slaan.
Onderzoekers waarschuwen in een nieuwe studie dat we ons moeten opmaken voor een grote, wereldwijde mazelenuitbraak. Het is een onverwacht gevolg van de huidige corona-pandemie. Veel kinderen hebben dit jaar de vaccinatie tegen mazelen gemist. En daardoor zijn toekomstige uitbraken van de ziekte onvermijdelijk, aldus de onderzoekers.
Ondervoed
2020 was qua mazelen-gevallen een rustig jaar. Relatief weinig mensen kregen de ziekte, deels doordat we door nationaal ingevoerde corona-maatregelen minder buitenkwamen. Tegelijkertijd zullen diezelfde maatregelen er volgend jaar juist toe leiden dat er meer mensen mazelen krijgen. “De economische gevolgen kunnen leiden tot meer ondervoede kinderen,” legt onderzoeksleider Kim Mulholland uit. En ondervoeding verergert de ernst van mazelen. Het betekent dat de ziekte harder toe kan slaan en bovendien zorgt voor meer sterfgevallen, met name in lage- en middeninkomenslanden.
Minder gevaccineerd
Bovendien zijn er door de uitbraak van het coronavirus minder kinderen gevaccineerd tegen mazelen. Vaccinatiecampagnes werden in de eerste maanden van 2020 door de pandemie onderbroken. De Wereldgezondheidsorganisatie schat dat uitgestelde vaccinatiecampagnes er in zeker 26 landen toe heeft geleid dat zo’n 94 miljoen kinderen hun mazelen-vaccin hebben gemist.
2021
“Al deze factoren samen zullen in 2021 leiden tot ernstige uitbraken van de mazelen,” stelt Mulholland. “De komende maanden zullen we waarschijnlijk een toenemend aantal kinderen zien die vatbaar zijn voor de mazelen. Velen leven in arme, afgelegen gebieden waar gezondheidssystemen minder veerkrachtig zijn en ondervoeding en vitamine A-tekort al toenemen.” Mogelijk zullen we volgend jaar dus ook een hoger sterftecijfer zien. “Dit ondanks het feit dat we door een beschikbaar mazelen-vaccin een zeer kosteneffectieve manier hebben om de ziekte te voorkomen,” aldus Mulholland.
De cijfers
In 1980 – voordat er op grote schaal tegen mazelen gevaccineerd werd – stierven op jaarbasis naar schatting 2,6 miljoen mensen aan de mazelen. Tussen 2000 en 2015 nam het aantal sterftegevallen met zo’n 79 procent af dankzij het mazelen-vaccin. Desalniettemin stierven in 2015 nog zo’n 134.200 mensen aan de mazelen. Dat zijn er 367 per dag of 15 per uur. In datzelfde jaar ontving 85 procent van de kinderen wereldwijd het vaccin tegen de mazelen (in 2000 was dat nog maar 73 procent). Naar schatting heeft het vaccin tegen de mazelen in de periode tussen 2000 en 2015 zo’n 20,3 miljoen sterftegevallen voorkomen. Kortom: het leek erop dat er vooruitgang was geboekt in de strijd tegen de mazelen.
Terugkeer
Maar in 2019 rukte het mazelenvirus wederom op. Sterker nog, de wereld kreeg een rigoureuze terugkeer van de mazelen te verstouwen, meer dan ooit in de afgelopen twintig jaar. Uit gegevens van de WHO blijkt dat er in 2019 zo’n 9,8 miljoen mensen de mazelen kregen. 207.000 zijn vervolgens door toedoen van het virus overleden; 50 procent meer dan in 2016. “De meeste sterfgevallen door mazelen in 2019 vonden in Afrika plaats,” vertelt Mulholland. “Vele werden in verband gebracht met grote uitbraken in Madagaskar en de Democratische Republiek Congo. Ook kwamen de mazelen weer terug in Zuid-Amerika, met name onder inheemse gemeenschappen.”
Mazelen (morbilli) is één van de meest besmettelijke ziekten die er bestaan en wordt veroorzaakt door het mazelenvirus. Het virus is van mens op mens overdraagbaar en kan iemand heel ernstig ziek maken. Aangezien de mazelen in grote delen van de wereld endemisch zijn, kan de ziekte zich gemakkelijk verspreiden. Mazelen begint met koorts, hoesten, neusverkoudheid en oogontsteking. Zo’n twee tot vier dagen later ontstaan er rode vlekjes. Het mazelenvirus kan ook middenoorontsteking en diarree veroorzaken, en in ernstige gevallen longontsteking, stuipen of hersenontsteking.
Volgens de onderzoeker is de ziekte destijds niet in de kiem gesmoord; iets wat wel had moeten gebeuren. “De ontoereikende vaccinatie die leidde tot de uitbraken van mazelen in 2019, is nog steeds niet adequaat aangepakt,” betoogt ze. “De situatie wordt nu verergerd door onderbrekingen in vaccinatiecampagnes tijdens de COVID-19-pandemie. Hierdoor zitten nu niet-geïmmuniseerde kinderen die al een hoger risico lopen op elkaar in onbereikbare gebieden.”
Internationale actie
De onderzoekers roepen op tot dringende internationale actie om op die manier de mogelijk verwoestende mazelen-epidemieën in de komende jaren te voorkomen. In de studie geeft het team drie aanbevelingen:
1) Help landen om niet-ingeënte kinderen te bereiken door middel van inhaalvaccinaties en campagnes;
2) Landen beter voorbereiden op verwachte uitbraken. De WHO en andere organisaties hebben een strategisch plan ontwikkeld om te helpen bij de preventie, paraatheid en respons bij mazelen-uitbraken;
3) Houd de doelen om mazelen en rode hond in te dammen, voor ogen. Hiervoor kunnen we kijken naar het door de WHO opgestelde strategische kader. Dit biedt een plan voor het versterken van routinematige vaccinaties en controles.
Als we deze drie pijlers na kunnen leven, zullen we daar zeker de vruchten van plukken, zo betogen de onderzoekers. “De oplossingen zullen helpen om een einde te maken aan de cyclus van onvoldoende vaccinaties en uitbraken in het afgelopen decennium,” stelt Mulholland. Maar dan moeten we nu wel de handen uit de mouwen steken. “Zonder gezamenlijke inspanningen is het waarschijnlijk dat de komende jaren het aantal mazelen-gevallen plus de ernstige, vaak fatale complicaties, zullen toenemen.” En dat zouden we kosten wat het kost moeten voorkomen.
