Dit was de laatste maaltijd van een onfortuinlijke kever uit het Krijt

Onderzoekers troffen stuifmeel in zijn ontlasting aan, waardoor deze kever inzicht verschaft in de nog altijd mysterieuze relatie tussen bestuiver en bloem.

Wetenschappers hebben de fossiele resten opgegraven van een onfortuinlijke kever die tijdens het Krijt op aarde rondwandelde. De vondst is een waar pareltje. De onderzoekers slaagden er namelijk door de opmerkelijk goede staat van de overblijfselen in om de ontlasting van het beestje te analyseren. En deze poep verschaft nieuw inzicht in de nog altijd mysterieuze relatie tussen bestuiver en bloem.

Bloeiende planten
Tweehonderd miljoen jaar geleden was onze planeet overwoekerd met dichte vegetatie. Hoewel de wereld in vervlogen tijden waarschijnlijk wel net zo groen was als nu, was deze niet zo fleurig: bloemen bestonden nog niet. Bloeiende planten staken pas zo’n 125 miljoen geleden, tijdens het Krijt, de kop op. Het begon met enkele onopvallende exemplaren, maar uiteindelijk kleurden ze vele delen van de wereld. Tegenwoordig wordt de aarde zelfs gedomineerd door bloeiende planten die ongeveer 80 procent van alle levende groene planten uitmaken. “De overgrote meerderheid van de prachtige bloemen die we vandaag de dag kennen, is voor bestuiving afhankelijk van insecten, zoals bijen en vlinders,” vertelt onderzoeker Erik Tihelka in een interview met Scientias.nl. “Maar hoe die intieme relatie tussen bloem en bestuiver ooit is ontstaan, is al lang een groot mysterie. De kans dat er namelijk ook maar een kleine aanwijzing in het fossielenbestand bewaard is gebleven, is buitengewoon klein.”

Kever
De aangetroffen kever licht echter een tipje van de sluier op. Het gefossiliseerde beestje is Pelretes vivificus genoemd en een lid van de familie Kateretidae, die tegenwoordig in Australië voorkomen. “Hij leefde zo’n 99 miljoen jaar geleden in een tropisch regenwoud vlakbij de kust in het huidige noorden van Myanmar,” legt Tihelka uit. “Door een (on)gelukkig samenspel van omstandigheden kwam hij vast te zitten in plakkerige hars dat uit een nabijgelegen boom sijpelde. Gedurende miljoenen jaren is hij vervolgens gefossiliseerd en is de inhoud bewaard gebleven, waardoor het fossiel een soort tijdscapsule is geworden.”

Pelretes vivificus. Afbeelding: Chenyang Cai, Yanzhe Fu and Yitong Su

Doordat de resten zo opmerkelijk goed bewaard zijn gebleven, slaagden de onderzoekers erin om zelfs de ontlasting van de onfortuinlijke kever te analyseren. Hierdoor wisten ze zijn laatste avondmaal te ontraadselen, net voordat hij door de plakkerige hars werd ingekapseld. Het leidt tot een verrassende ontdekking. Want in de poep troffen de onderzoekers uitsluitend resten van stuifmeel aan. Dit toont aan dat de kever een vaste bezoeker moet zijn geweest van bloeiende planten. Daarnaast wijzen ook verschillende aspecten van zijn lichaampje – zoals zijn harige buik – erop dat Pelretes vivificus een fervente bestuiver was. “Pelretes vivificus levert nu voor het eerst direct bewijs dat kevers uit het Krijt daadwerkelijk stuifmeel van bloeiende planten verorberden,” zegt Tihelka. “Dit maakt de kever dan ook de oudste stuifmeel-etende kever bekend in het fossielenbestand.”

De evolutie van de bloem
Hoewel dat natuurlijk al heel bijzonder is, geloven de onderzoekers dat de ontdekking ook iets interessants vertelt over de evolutie van bloemen. Zoals gezegd waren bloeiende planten niet altijd al de dominante plantengroep op aarde. De eerste bloemen sierden de aarde pas tijdens het vroege Krijt. “Het nieuwe toevallig bewaard gebleven fossiel laat nu zien dat enkele van de vroegst bloeiende planten al snel na hun opkomst door insecten werden bezocht en als voedsel werden gebruikt,” zegt Tihelka. “Pelretes vivificus vertelt ons dus iets over de langdurige relatie en interacties tussen insecten en planten. Kevers leven vandaag de dag overigens nog steeds; er bestaan ongeveer honderd verschillende soorten die zich over de hele wereld hebben verspreid. Een nieuwsgierige en fervente natuurliefhebber kan ze gemakkelijk op bloemen spotten. Wat met name interessant is, is dat sommige van de bestuivers die je tegenwoordig in de natuur tegenkomt, al bijna honderd miljoen jaar een ononderbroken vaste relatie met zijn gastplant onderhoudt.”

Biologisch verband
De bevindingen uit de studie suggereren dat de relatie tussen bloemkevers en bloeiende planten oeroud is en al minstens 99 miljoen jaar teruggaat. “Bovendien betekent het dat ook andere fossiele insecten die met stuifmeel zijn aangetroffen waarschijnlijk niet per ongeluk samen bewaard zijn gebleven,” stelt Tihelka. “Er bestaat echt een biologisch verband tussen de twee.”



Hoewel de studie veel opheldert, maakt het ook weer nieuwe vragen los. “Pelretes vivificus verschilt van hedendaagse Kateretidae door zijn sterk verkorte dekschild, die ook kenmerkend is voor andere bloemkevers uit het Krijt,” zegt Tihelka. Er is vandaag de dag slechts één levend geslacht binnen de Kateretidae bekend die dit kenmerk deelt met fossielen uit het Krijt, namelijk de keversoort Jelinekiella die endemisch is in Australië. “Zou het kunnen dat Jelinekiella in feite een ‘levend fossiel’ is onder de Kateretidae?” vraagt Tihelka zich hardop af. Vervolgonderzoek zal het moeten uitwijzen…

Wist je dat…

…onderzoekers al eerder ontdekten dat insecten al lang voor de opkomst van bloeiende planten de rol als bestuiver vervulden? Wetenschappers hebben een gefossiliseerde, 160 miljoen jaar oude prehistorische vlieg bestudeerd en kwamen tot een verrassende ontdekking dat het beestje over een roltong te beschikte, terwijl bloeiende planten in die tijd nog helemaal niet bestonden. Waarom deze vlieg met zo’n orgaan was uitgerust? Lees het hier!

Bronmateriaal

"Unusual fossil reveals last meal of prehistoric pollinator" - University of Bristol

Interview met Erik Tihelka

Afbeelding bovenaan dit artikel: Artwork by Mr. Jie Sun

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd