Experts: reële kans dat coronavaccin pas in de herfst van 2021 breed beschikbaar is

Wetenschappers vroegen 28 deskundigen wanneer zij een vaccin verwachten. En hun antwoorden zijn ontnuchterend.

Terwijl het coronavirus opnieuw oprukt, wordt er reikhalzend uitgekeken naar het moment waarop een coronavaccin beschikbaar is. En regelmatig horen we gelukkig positieve berichten uit de laboratoria waarin aan één van de 192 coronavaccins die momenteel in ontwikkeling zijn, worden gewerkt. Maar onduidelijk blijft wanneer die vaccins nu werkelijk klaar – oftewel bewezen veilig en effectief – zullen zijn en landen hun bevolking kunnen gaan inenten. Kreten van president Trump dat de Amerikanen binnen enkele weken – heel toevallig nog voor de presidentsverkiezingen – kunnen worden gevaccineerd, worden inmiddels door weinigen nog serieus genomen. Maar velen koesteren de hoop dat een vaccin toch begin volgend jaar wel beschikbaar zal komen. Maar is dat terecht?

Koffiedik
Het is koffiedik kijken. Want van de bijna 200 vaccins in ontwikkeling, worden er ‘nog’ maar 41 op mensen getest. En van die 41 bevinden zich er nog maar 10 in de laatste en meest cruciale derde fase van klinisch onderzoek, waarbij de vaccins onder grote groepen mensen worden getest en ook moet blijken of ze daadwerkelijk bescherming bieden tegen COVID-19. En juist in deze laatste fase van onderzoek kan zomaar blijken dat een vaccin – wanneer het onder veel mensen getest wordt en dus ook eventueel zeldzamere bijwerkingen boven kunnen komen drijven – toch niet zo veilig of effectief is als gedacht en de ontwikkelaars terug moeten naar de tekentafel.

Het moge duidelijk zijn; niemand kan met zekerheid voorspellen wanneer een bewezen veilig en effectief vaccin beschikbaar komt. Maar deskundigen hebben er natuurlijk wel hun ideeën over. En die zijn nu terug te lezen in het blad Journal of General Internal Medicine.

Ontnuchterend
Wetenschappers van de McGill University benaderden voor de studie 28 Amerikaanse en Canadese deskundigen op het gebied van vaccinaties en vroegen ze onder meer wanneer zij verwachten dat er een vaccin in de VS of Canada beschikbaar komt. De deskundigen werd daarbij specifiek gevraagd naar wanneer ze zo’n vaccin op zijn vroegst en op zijn laatst verwachten. Ook werd ze gevraagd naar hun ‘best guess‘, oftewel hun beste inschatting. Hun antwoorden zijn behoorlijk ontnuchterend. “Over het algemeen lijken ze te geloven dat het best denkbare scenario is dat er volgend jaar zomer een vaccin breed beschikbaar komt,” vertelt onderzoeker James McGill. Maar de experts houden daarbij over het algemeen een flinke slag om de arm. Zo achten ze het ook mogelijk dat het tot in 2022 kan duren voor een vaccin breed beschikbaar is.

De verwachtingen
Gemiddeld bleken de deskundigen te verwachten dat er op zijn vroegst in februari 2021 een vaccin beschikbaar komt voor de mensen die het het hardst nodig hebben (denk aan de risicogroepen, waaronder ouderen). Maar aannemelijker lijkt dat deze mensen ergens in maart of april gevaccineerd worden, zo stellen de onderzoekers. En op zijn laatst mogen ze een vaccin in december 2021 verwachten. Voor het brede publiek liggen de voorspelde data nog wat verder in de toekomst. Zo zou een vaccin volgens de onderzoekers op zijn vroegst in juni 2021 voor het brede publiek beschikbaar zijn. De gemiddelde ‘best guess’ komt echter uit op het najaar: ergens in september of oktober 2021. Het slechts denkbare scenario is volgens de deskundigen dat het grote publiek pas in juli 2022 wordt gevaccineerd.

Klinische data
De voorspellingen omtrent de beschikbaarheid van het vaccin vloeien natuurlijk voort uit de voorspelde beschikbaarheid van klinische data. Pas als experimenten onder een grote groep mensen uitwijst dat een vaccin veilig en effectief is, kan het worden goedgekeurd en aan een breed publiek ter beschikking worden gesteld. Maar het verzamelen en analyseren van die data kost tijd. De deskundigen verwachten dan ook dat de resultaten van de eerste grootschalige studies (met 5000 proefpersonen of meer) op zijn vroegst pas in december 2020 binnen beginnen te druppelen. Op zijn laatst mogen we die in juli 2021 verwachten. Maar de beste inschatting is dat ze ergens in maart 2021 beschikbaar zijn.

Tegenslagen
Onze studie wijst uit dat deskundigen het grotendeels met elkaar eens zijn over de tijdlijn voor een SARS-CoV-2-vaccin,” stelt onderzoeker Stephen Broomell. Waar de deskundigen het ook over eens zijn, is dat er een gerede kans is dat we nog wat tegenslagen te verstouwen krijgen. Zo achten de deskundigen de kans dat grote experimenten in de VS en Canada met kandidaatvaccins zullen uitwijzen dat het vaccin niet effectief is, behoorlijk groot: gemiddeld zo’n 40 procent. Ook stellen ze dat er een gerede kans is (gemiddeld zo’n 30%) dat er straks een vaccin goedgekeurd wordt dat – nadat het aan een groot deel van de bevolking is toegediend – toch niet helemaal veilig blijkt te zijn.

Hoewel de resultaten misschien niet helemaal zijn wat we graag willen horen, moeten we volgens Broomell niet vergeten dat er in laboratoria wereldwijd momenteel een topprestatie wordt geleverd. Want zelfs als de eerste vaccins pas in 2022 beschikbaar komen, is dat een ongeëvenaarde prestatie. Normaliter kost de ontwikkeling van vaccins al snel tien tot vijftien jaar en soms zelfs nog langer. Dat deskundigen nu verwachten dat er op zijn laatst in 2022 – krap twee jaar na de ontdekking van het virus – een vaccin tegen SARS-CoV-2 op de markt komt, is in die zin dan ook opzienbarend. “Hoewel het niet in lijn is met de overoptimistische inschattingen van overheden, laat het wel zien dat wetenschappers het vaccin echt veel sneller ontwikkelen dan eerdere vaccins.” Of die versnelde ontwikkeling ook de kans op fouten vergroot, daar zijn de deskundigen het dan weer niet over eens. Iets meer dan de helft (53 procent) denkt van wel, 32 procent denkt van niet en 14 procent laat zich er niet over uit.

Als het om het coronavaccin gaat, wordt ons geduld dus nog even op de proef gesteld. Het is in lijn met wat deskundigen ook eerder in gesprek met Scientias.nl lieten weten. Zo vertelde Nikolai Petrovsky, verbonden aan Flinders University en onderzoeksdirecteur bij Vaxine Pty Ltd, dat eveneens bezig is met de ontwikkeling van een coronavaccin, in juli al dat hij de eerste data uit de grootschalige klinische studies pas begin volgend jaar verwacht. En dan zullen er naar verwachting altijd vaccins zijn die door de mand vallen en toch niet de bescherming bieden waar we op hoopten. En zelfs als er begin volgend jaar vaccins gepresenteerd worden die bewezen veilig en effectief zijn, zijn die niet 1,2,3 op grote schaal beschikbaar, zo waarschuwde Petrovsky. “De meeste kandidaatvaccins tegen COVID-19 zijn nog nooit op een schaal van meer dan enkele duizenden doses geproduceerd. Het is een hele uitdaging om vervolgens honderdduizenden of miljoenen doses te gaan maken.” Een nog grotere uitdaging zal het worden om de vaccins vervolgens ook over de gehele wereld te verspreiden én het gros van de wereldbevolking ervan te overtuigen dit vaccin te accepteren, want nu al doen zich wilde verhalen de ronde over de kandidaatvaccins, zo constateerde ook Paul Griffin, verbonden aan de universiteit van Queensland en expert op het gebied van infectieziekten, eerder al. “Er is nog nooit zoveel onjuiste informatie over een vaccin verspreid en er is nog niet eens een vaccin!” De zorgen die sommigen hebben over de veiligheid van de in rap tempo ontwikkelde vaccins, deelt Griffin zeker niet. “Waar men zich vooral veel zorgen over lijkt te maken, is dat een snelle ontwikkeling van het vaccin betekent dat de veiligheid ervan niet zo rigoureus onderzocht wordt als anders. Maar dat is simpelweg niet waar. Dat het allemaal wat sneller gaat, is het resultaat van een ongeëvenaarde investering van tijd, inspanningen en geld, gericht op de ontwikkeling van een vaccin. Het komt niet doordat we belangrijke tests en afwegingen wat betreft de veiligheid van het vaccin overslaan.”

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd