In een drieluik gaan we in op de allesverwoestende bosbranden die Australië al maanden teisteren. Vandaag beginnen we bij het begin: hoe ontstaan ze precies?
Australië heeft momenteel de handen vol aan misschien wel de heftigste bosbranden ooit. In grote delen van het land – vooral in de staten Queensland en New South Wales – woeden vernietigende branden die groene natuurgebieden omzetten in zwart geblakerde landschappen. Hoewel Australië jaarlijks te maken krijgt met bosbranden, is de intensiteit van het huidige seizoen ongekend. Maar wat maakt dit jaar zo anders? En waarom vat het Australische landschap zo gemakkelijk vlam?
Ontstaan
“Bosbranden kunnen op verschillende manieren ontstaan,” vertelt Andrew Gissing, expert in nood- en risicobeheer en verbonden bij het Bushfire and Natural Hazards CRC, aan Scientias.nl. “Ze komen bijvoorbeeld van nature voor wanneer het onweert en bliksemschichten inslaan.” Dit gebeurt veelal in de zomer, wanneer het droge seizoen aan de gang is. Hoge temperaturen, wind en droogte kunnen een klein vonkje op gedroogde bodem gemakkelijk omzetten in een enorme brandhaard. Ook mensen doen een duit in het zakje. “Bijvoorbeeld als hoogspanningskabels omvallen of als mensen al dan niet per ongeluk brand stichten,” legt Gissing uit. Jammer genoeg is de mens vaak verantwoordelijk voor brand in natuurgebieden. Bijvoorbeeld door het achteloos weggooien van een brandende sigaret, of het stoken van een kampvuurtje.
Desastreus
Hoewel Australië zoals gezegd elk jaar tegen een vuurzee vecht, is de situatie deze keer wel heel desastreus. Dat heeft mede te maken met de verzengende hitte waarin Australië verkeert met gemiddelde temperaturen van veertig graden Celsius. De periode tussen januari en november gaat de boeken in als de op één na warmste én droogste periode ooit. “De gemiddelde temperaturen in Australië zijn gestegen,” zegt Gissing. “Daarnaast kent Australië meer brandgevoelige dagen dan voorheen en duurt het brandseizoen langer. Naar verwachting zullen deze trends zich doorzetten als gevolg van klimaatverandering.”
Daarnaast heeft het veranderde klimaat zelf ook een impact op de bosbranden. Hoe? Bosbranden en klimaatverandering werken eigenlijk in een vicieuze cirkel. Naarmate het aantal branden toeneemt, neemt ook de uitstoot van broeikasgassen toe. En dit draagt bij aan de opwarming van de aarde en het optreden van extreme weersomstandigheden zoals grote droogte. Door de warmte van de branden wordt bijvoorbeeld de grond en vegetatie droger en is zo vatbaarder voor vuur. Bovendien verandert een toename van CO2 in de lucht als gevolg van de branden, de atmosfeer. Dit leidt bijvoorbeeld tot droog onweer; fikse bliksem en klappen zonder dat er ook maar een drupje regen valt.
Impact
Op dit moment slaat het vuur in Australië verwoed om zich heen. En de cijfers liegen er niet om. Op dit moment is een gebied groter dan Nederland afgebrand, zijn er 23 mensen om het leven gekomen, ongeveer 2000 huizen vernield en een half miljard dieren gedood. En mogelijk kunnen deze cijfers nog oplopen als brandweerlieden toegang krijgen tot meer afgelegen gebieden. De vuurzee een halt toeroepen blijkt een enorm lastige opgave. “De branden zijn heel groot en hete en droge omstandigheden blijven hun verspreiding voeden,” legt Gissing uit. Hierdoor worden er steeds opnieuw brandjes aangewakkerd. En daar is niet tegenop te blussen. Bovendien zijn niet alle gebieden gemakkelijk voor brandbestrijders te bereiken. Hoe heftig de situatie nu al is, het ziet er niet naar uit dat het binnenkort gaat stoppen. “Verwacht wordt dat de crisis nog weken, zo niet maanden gaat aanhouden,” zegt Gissing. “Er is nu veel regen nodig om de bosbranden te blussen. Landelijk wordt verwacht dat de impact van de bosbranden nog erger zal worden door zware weersomstandigheden. Er is bijvoorbeeld momenteel een cycloon gaande die grote gevolgen heeft voor het noordwesten van Australië. Deze zal zich waarschijnlijk ook naar het noorden toe ontwikkelen. Dit is niet ongewoon. Vorig jaar kreeg de staat Queensland ook te maken met grote bosbranden die later in de zomer werden gevolgd door cyclonen en zware overstromingen.”
Vergelijking
In vergelijking met eerdere jaren lijken de huidige bosbranden er met kop en schouders bovenuit te steken. “Het aantal verloren huizen in New South Wales en Queensland tijdens dit brandseizoen is nog nooit zo hoog geweest,” zegt Gissing. “Het aantal mensenlevens dat ten prooi is gevallen aan de branden ligt momenteel nog wel lager in vergelijking met de Black Saturday Bushfires van 2009, die destijds 173 mensen het leven kostten. Dit heeft deels te maken met verbeterde openbare waarschuwingen en het vernieuwde veiligheidsbeleid dat na de Black Saturday Bushfires is geïntroduceerd.”
De recente bosbranden zijn echter op vele manieren ongekend en hebben een enorme verwoestende impact op veel gemeenschappen, flora en fauna. Volgens Gissing moet er dus zeker wat gebeuren. “Er moet meer geïnvesteerd worden in toekomstige, innovatieve technologieën om de verspreiding van bosbranden te verminderen,” zegt hij. “Dit zou gepaard moeten gaan met technologieën om bosbranden snel te detecteren om ze vervolgens te blussen.” Daar zijn wetenschappers trouwens al wel mee bezig. Want als klimaatverandering verder doorzet, verwacht men dat natuurbranden vaker op het toneel zullen verschijnen. Daarom ontwikkelden onderzoekers een op cellulose gebaseerde gel-achtige vloeistof, die in de eerste plaats moet voorkomen dat een brand ontstaat. Deze substantie bestaat uit duurzame, milieuvriendelijke en brandvertragende ingrediënten die niet giftig zijn en bijvoorbeeld ook veelvuldig worden gebruikt in voedingsmiddelen, geneesmiddelen, cosmetica en landbouwproducten. De vloeistof kan gemakkelijk vanuit vliegtuigjes over bepaalde gebieden worden gespoten. En dit zou weleens een hele goede manier kunnen zijn om het aantal bosbranden terug te dringen.
