Het gaat om talloze organismen die zich onder de onlangs afgebroken Brunt-ijsplaat ophouden.
Zo’n drie weken geleden gebeurde het onvermijdelijke: een enorme ijsschots ter grootte van de provincie Utrecht brak af van de Antarctische Brunt-ijsplaat. Een onderzoeksschip in de buurt besloot van de gelegenheid gebruik te maken om het gebied tussen de ijsberg en de Brunt-ijsplaat binnen te varen. En daar stuiten wetenschappers op een bijzondere ontdekking.
IJsberg
De enorme ijsberg – A74 genaamd – die eind februari van de Brunt-ijsplaat afkalfde, trok van over de hele wereld veel bekijks. Met een oppervlakte van 1270 vierkante kilometer was de afgebroken ijsberg alles behalve klein. Bovendien zat de afkalving er al een tijdje aan te komen. En nu was het moment aldaar: een enorme ijsberg koos na heel wat opgebouwde spanning eindelijk het ruime sop. Wat er nu met de ijsberg gaat gebeuren, is onduidelijk. In de komende weken of maanden kan de ijsberg van de ijsplaat vandaan bewegen. Maar de ijsberg kan ook vastlopen en dicht bij de Brunt-ijsplaat blijven.
In de Brunt-ijsplaat zaten al lange tijd twee grote scheuren. Eén – de zogenaamde Halloween-scheur – verscheen voor het eerst eind oktober in 2016. Deze bleef vervolgens naar het oosten toe groeien naar een gebied dat bekend staat als de McDonald Ice Rumples. Vanuit het zuiden van de ijsplaat zat al 35 jaar een grote scheur. Deze begon zich in recente jaren ineens met een gretige 4 kilometer per jaar naar het noorden toe uit te strekken. En toen ontstond er afgelopen november nog een derde scheur, North Rift genoemd. Deze scheur haastte zich met name in de laatste maanden richting een andere, noordelijker gelegen, grote scheur in de ijsplaat. Drie weken geleden ontmoetten de twee scheuren elkaar en de rest is geschiedenis.
De Duitse ijsbreker Polarstern is het enige onderzoeksschip ter plaatse. En dus besloten de wetenschappers aan boord van het schip het gebied tussen de ijsberg en de rand van de ijsplaat binnen te varen om de zeebodem te bestuderen, die tot enkele weken geleden nog schuilging onder honderden meters dik ijs.
Biodiversiteit
De eerste beelden van de zeebodem onthullen een bijzonder tafereel. Want de onderzoekers ontdekten dat er in het gebied verrassend veel leven te vinden is. Ondanks dat de regio decennialang bedekt was met een dik pak ijs, blijkt de zeebodem toch een indrukwekkende biodiversiteit te herbergen. Het team zag talloze organismen die zich op stenen van verschillende grootes hadden gevestigd, omgeven door een slibachtig landschap. Deze stenen zijn afkomstig van het Antarctische continent en worden door gletsjers naar de oceaan getransporteerd.
Bij nadere inspectie blijkt het te gaan om veelal filtervoedende organismen. Dit zijn niet-mobiele diertjes die zich met name voeden met plankton en ander in het water zwevend voedsel. Of de ontdekte organismen zich voornamelijk te goed doen aan algenresten of aan organische deeltjes die met het ijs worden meegevoerd, blijft tot op heden onduidelijk. De onderzoekers troffen ook een aantal bewegende diersoorten aan, zoals zeekomkommers, zeesterren, verschillende weekdieren, zeker vijf vissoorten en twee soorten inktvis.
Inzicht
De verzamelde sedimentmonsters zullen naar verwachting meer inzicht in het ecosysteem verschaffen terwijl een geochemische analyse van de verzamelde watermonsters het mogelijk zullen maken om conclusies te trekken over het gehalte aan nutriënten en oceaanstromingen. Daarnaast zal het bijzondere onderzoek ook een belangrijke bijdrage leveren aan ons begrip over de processen die grote afkalvingen teweegbrengen.
“Het is erg mooi dat we flexibel konden reageren en het afkalven van de Brunt-ijsplaat zo nauwgezet konden volgen,” zegt oceanograaf en hoofd van de expeditie Hartmut Hellmer. “Daarnaast ben ik erg blij dat we nieuwe plekken hebben gevonden waar we belangrijke informatie kunnen verzamelen over de temperatuur, het zoutgehalte en oceaanstromingen en -snelheden. Onze instrumenten zullen deze informatie blijven vastleggen, ook als we weer vertrokken zijn. Deze gegevens vormen de basis voor onze simulaties over hoe de ijskap zal reageren op klimaatverandering. Hierdoor kunnen we met nog meer zekerheid zeggen hoe snel de zeespiegel in de toekomst zal stijgen en kunnen we de politiek en de samenleving goede gegevens verstrekken, waardoor zij betere beslissingen kunnen nemen over noodzakelijke maatregelen voor aanpassing aan klimaatverandering.”
