Ben jij een blanke Europeaan? Dan heb jij één tot vier procent van jouw genen geërfd van Neanderthalers. Maar heeft Neanderthaler-DNA nog steeds een grote impact op ons leven of zijn deze genen passagiers in de stiltecoupe van een trein, die ongemerkt meereizen van generatie tot generatie? Dat eerste, beweren onderzoekers in het wetenschappelijke vakblad Cell.
“Ook al is het 50.000 jaar geleden dat mensen en Neanderthalers voor het laatst geslachtsgemeenschap hadden, toch heeft Neanderthaler-DNA nog steeds invloed op de genexpressie”, zegt geneticus Joshua Akey van de universiteit van Washington. Genexpressie is het proces waarbij informatie in een gen tot expressie komt. Dit gebeurt doordat het gen afgelezen wordt en RNA en eiwitten worden gemaakt. “Variaties in de genexpressie zorgen voor alle waarneembare verschillen tussen mensen en hoe gevoelig iemand is voor bepaalde ziekten.”
Het is lastig om een verband te vinden tussen Neanderthaler-genen en specifieke eigenschappen. Wetenschappers kunnen DNA uit fossielen halen, maar dit geldt niet voor RNA. Zonder deze belangrijke bron van informatie weten onderzoekers niet of Neanderthaler-genen anders functioneerden dan de genen van mensen.
Daarom besloten de onderzoekers om een andere route te kiezen. Zij keken naar hoe een Neanderthaler-gen tot expressie komt in moderne mensen. Ze selecteerden mensen die twee varianten van genen met zich mee droegen: het Neanderthaler-gen en het menselijke gen. Oftewel: één versie van iedere ouder. Daarna onderzochten de wetenschappers hoe deze genen tot expressie komen in 52 verschillende weefsels.
Schizofrenie en lichaamslengte
“Op 25% van alle plekken merkten we een verschil in expressie tussen het Neanderthaler-allel en het menselijke allel”, zegt hoofdauteur Rajiv McKoy. Een allel is een bepaalde variant van een gen. In het brein en de teelballen zijn de grootste verschillen te zien. Mogelijk zijn onze hersenen snel geëvolueerd sinds we 700.000 jaar geleden van de Neanderthalers afsplitsten. Zo verkleint een Neanderthaler-allel van een gen genaamd ADAMTSL3 de kans op schizofrenie. Ook beïnvloedt dit allel de lengte van een persoon.
Denisova-mens
En hoe zit het dan met andere mensachtigen, zoals de Denisova-mens? Dat hopen wetenschappers binnenkort uit te zoeken. Moderne Aziaten bezitten genetisch materiaal van de Denisova-mens en daaruit blijkt dat denisova-mensen diverser waren dan Neanderthalers. Het volledige genoom van een Denisova-mens is enkele jaren geleden in kaart gebracht, dus dat biedt hoop voor de toekomst.