Dit is twee keer zoveel als dat er aan het oceaanoppervlak ronddobbert.
Dat de oceaan doordrongen is met plastic, mag ondertussen geen geheim meer zijn. Het grootste deel van al het afval in de oceaan bestaat uit plastic dat linksom of rechtsom in zee belandt. Veel daarvan drijft aan het oppervlak, of spoelt aan op zelfs de meest afgelegen eilanden. Een ander deel zinkt langzaam naar de bodem. In een nieuwe studie hebben onderzoekers nu voor het eerst een inschatting gemaakt van de hoeveelheid plastic dat de zeebodem eigenlijk weet te bereiken. En daaruit rolt een verontrustende conclusie. Want de oceaanbodem blijkt bezaaid te liggen met miljoenen tonnen microplastics.
Microplastics zijn kleine (vaak microscopische) stukjes plastic. Ze ontstaan doordat grotere stukken plastic afgebroken worden in steeds kleinere stukjes. Dit gebeurt door bijvoorbeeld UV-stralen van de zon of golven die ervoor zorgen dat het plastic-afval slijpt tegen stenen, tegen de zeebodem of tegen ander vuil. Microplastics vormen een wereldwijde bedreiging voor het milieu, met schadelijke gevolgen voor de gezondheid van dieren, mensen en ecosystemen. Microplastics absorberen namelijk verontreinigende stoffen terwijl ze door het water glijden. Vervolgens geven ze deze gevaarlijke stoffen af als ze door dieren worden opgegeten. Hierdoor hopen ze zich op in de voedselketen. Uit experimenten is bovendien gebleken dat microplastics gedragsveranderingen teweegbrengen bij vissen nadat ze de hersenen zijn binnengedrongen. Of microplastics die zich een weg hebben weten te banen in onze lichamen ook van invloed zijn op onze gezondheid, is nog onduidelijk. Al is het natuurlijk wel zorgwekkend dat deze moeilijk afbreekbare materialen overal aanwezig zijn, het menselijke weefsel binnen kunnen dringen en zich daar kunnen ophopen.
In de studie verzamelden de onderzoekers monsters met behulp van een heuse robotonderzeeër. Op verschillende locaties, sommige op 380 kilometer voor de kust van Zuid-Australië, voerden de onderzoekers tot wel 3000 meter diep metingen uit. Vervolgens berekenden ze hoeveel microplastics er op de zeebodem liggen. En de resultaten liegen er niet om. “Ons onderzoek schat dat er tot 14 miljoen ton microplastics op de zeebodem ligt,” vertelt Denise Hardesty aan Scientias.nl. “We vonden tussen de 0 en 13,6 plastic deeltjes per gram. Met behulp van de geschatte grootte van de gehele oceaan – 361.132.000 vierkante kilometer – en het gemiddelde aantal en de grootte van de deeltjes in onze sedimentmonsters, hebben we de totale wereldwijde hoeveelheid microplastics op de zeebodem geschat tussen de 8,4 en 14,4 miljoen ton. Dit is twee keer zoveel als dat er aan het oceaanoppervlak ronddobbert.”
Meer dan gedacht
De resultaten laten onomstotelijk zien dat microplastics inderdaad naar de oceaanbodem zinken. “Over het algemeen troffen we meer stukjes plastic op de zeebodem aan in gebieden waar er ook meer drijvend afval aanwezig is,” vertelt Hardesty. Bovendien blijkt dat de hoeveelheid microplastics op de zeebodem zo’n 25 keer hoger ligt dan eerdere studies suggereerden. “Daar zijn een aantal mogelijke redenen voor,” gaat de onderzoeker verder. “Mogelijk bemonsterden we in bepaalde ‘plastic putten’ of in gebieden waar het plastic zich opstapelt vanwege bepaalde stromingen.” Maar het kan ook zijn dat de oceaan nu meer plastic herbergt. “Naarmate de plasticproductie toeneemt, neemt ook de hoeveelheid plastic dat in de zeeën terechtkomt toe. Het kan daarom zijn dat ons onderzoek – aangezien deze recenter is – die toename van plastic in de oceaan weerspiegelt.”
Afgelegen plek
De onderzoekers waren verrast door de hoeveelheid microplastics dat ze in hun onderzoeksgebied aantroffen. “We namen een afgelegen gebied onder de loep, ver weg van elke stedelijke plaats,” zegt Hardesty. “We hadden dan ook niet verwacht zulke grote aantallen microplastics te vinden.” Het bewijst maar weer dat plastic afval een groeiend probleem is. Jaarlijks komen er miljoenen tonnen plastic in de oceaan terecht en deze aantallen zullen naar verwachting de komende jaren blijven stijgen. Wetenschappers kwamen onlangs nog tot de verontrustende conclusie dat de gehele Atlantische Oceaan ongeveer 200 miljoen ton plastic zwerfafval bevat. Daarnaast weten we dat microplastics naar grote dieptes kunnen afreizen. Zo troffen wetenschappers al eerder plastic afval aan in de Marianentrog, die met een diepte van 11 kilometer de diepste bekende plek in de hele oceaan is. Hier wordt het plastic vervolgens opgegeten door diepzeedieren, waardoor ons afval doordringt tot zelfs de allerdiepste mariene ecosystemen van onze aarde.
In het afgelopen decennium is de hoeveelheid rondslingerend plastic in de oceanen schrikbarend snel toegenomen. Wereldwijd wordt er ongeveer 6300 miljoen ton plastic geproduceerd. Maar omdat inzamelings- en recyclingfaciliteiten in de meeste landen niet of onvoldoende beschikbaar zijn, komt er naar schatting jaarlijks zo’n 12,7 miljoen ton plastic in de oceanen terecht. En deze al schokkende aantallen zullen in de toekomst alleen maar toenemen. Zonder verdere maatregelen om het probleem in te dammen zal er in de periode tussen 2016 en 2040 zo’n 1,3 miljard ton plastic afval op het land en in de oceaan worden gedumpt.
Al dat ronddobberende plastic kan hele vervelende gevolgen hebben. “Zeedieren kunnen plastic aanzien voor voedsel of erin verstrikt raken,” legt Hardesty desgevraagd uit. “Vooral microplastics worden vanwege hun kleine formaat opgegeten door een verscheidenheid aan zeedieren, waaronder plankton, schaaldieren en vissen. Dit kan vervolgens een domino-effect teweegbrengen. Want wanneer microplastics op lagere niveaus in het mariene voedselweb terechtkomen, kan het zich ophopen wanneer grotere soorten kleinere vissen opeten.”
Overal
De bevindingen benadrukken de mate van plasticvervuiling en laten zien dat geen enkel deel van de oceaan meer veilig is. “Plastic is overal, het neemt toe en we vinden het zelfs in onze meest afgelegen en ongerepte ecosystemen,” zegt Hardesty. “De diepe oceaan is eigenlijk een gootsteen voor microplastics. We hopen dat onze studie mensen aanzet tot nadenken over de keuzes die ze maken en de impact van wat ze kopen, gebruiken, weggooien en waar dit vervolgens terecht kan komen. Hopelijk beginnen mensen een verband te zien tussen wat ze in hun dagelijks leven doen en hoe ver die gevolgen kunnen reiken.”
Ondertussen zijn er al wel enkele opruimpogingen op touw gezet om in ieder geval korte metten te maken met het plastic dat aan het oppervlak zwerft. Maar zal het ooit lukken om de oceaan weer geheel plastic-vrij te maken? Dat valt te bezien. “We moeten ons nu inzetten om het plastic-afval-probleem in de kiem te smoren,” adviseert Hardesty. “Door beter te begrijpen hoeveel plasticvervuiling er is en wáár het is, kunnen we oplossingen bedenken om het probleem aan te pakken. Het begint door te proberen te voorkomen dat afval überhaupt in het mariene milieu terechtkomt. Bovendien is er voor ons allemaal een rol weggelegd. Er bestaan bijvoorbeeld hele eenvoudige manieren om plasticvervuiling te verminderen. Vermijd bijvoorbeeld plastic dat slechts eenmalig gebruikt kan worden, gooi afval in de prullenbak en recycle het. Het klinkt simpel, maar dit kan al een groot verschil maken met de hoeveelheid afval dat in onze oceanen eindigt.”
