Rosetta-missie: alle hoogtepunten op een rij

De missie van Rosetta komt later deze week tot een einde. Een mooi moment voor een terugblik op een waanzinnige missie.

Ruimtesonde Rosetta werd in maart 2004 gelanceerd. De bestemming? Komeet 67P/Churyumov-Gerasimenko, wiens naam naarmate de missie vorderde om begrijpelijke redenen steeds verder werd afgekort (67P/C-G en op het eind zelfs kortweg: 67P). Hoe de komeet er precies uitzag? We hadden geen idee. Hoe de komeet precies in elkaar stak? We hadden hypotheses. Er viel dus nog genoeg te ontdekken voor Rosetta.

WIST JE DAT…

…Rosetta eigenlijk komeet 46P/Wirtanen had moeten bezoeken? Vanwege problemen met de draagraket werd de lancering van Rosetta uitgesteld en moest een andere bestemming worden gekozen.

Badeendje
Ongeveer een maand voor aankomst bij de komeet trakteerde Rosetta ons op de eerste gedetailleerde beelden van 67P. En die beelden waren heel verrassend. De komeet bleek er namelijk heel anders uit te zien dan verwacht. 67P bleek iets weg te hebben van een badeendje en bestond uit een grote ‘romp’, een ‘hals’ en een kleiner ‘kopje’. Later zou onderzoek uitwijzen dat de komeet uit twee kometen bestaat die met vrij lage snelheid op elkaar botsten en fuseerden.

Komeet 67P: een kosmisch badeendje. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.
Komeet 67P: een kosmisch badeendje. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.

Gearriveerd
Begin augustus 2014 was het dan zover. Rosetta nestelde zich – na meer dan zes miljard kilometer te hebben afgelegd – in een baan rond 67P. Een historisch moment. Voor het eerst in de geschiedenis had een ruimtevaartuig zich bij een komeet gevoegd. En vanuit een baan rond 67P leverde Rosetta de ene na de andere prachtige foto af. Maar hoe mooi de foto’s ook waren, stiekem keken we natuurlijk allemaal uit naar het volgende historische moment. En dat zou zich enkele maanden later – in november – aandienen. Dan zou Rosetta komeetlander Philae naar het oppervlak van 67P bonjouren. De lander moest de missie een extra dimensie geven en op het oppervlak van de komeet informatie verzamelen en zelfs in de komeet gaan boren.

Philae
Zenuwslopend was het: de tweede woensdag in november. De dag waarop lander Philae voet op komeet 67P moest zetten. De opluchting was groot toen Philae erin slaagde op de komeet te landen. Maar die opluchting sloeg al snel om in teleurstelling toen bleek dat de landing allesbehalve vlekkeloos was verlopen. Philae was in eerste instantie netjes op de gewenste plek op de komeet geland, maar stuiterde daarna nog even door, waardoor de lander uiteindelijk op een zeer ongewenste plek terechtkwam: in de schaduw van een klif. Het is een plek waar je een lander die draait op zonne-energie absoluut niet wilt hebben, maar er viel niks meer aan te veranderen. Na enkele dagen onderzoek viel Philae in slaap. In de zomer van 2015 werd er enkele malen met succes contact gezocht met de lander, maar na 9 juli 2015 werd er niet meer van Philae vernomen. Lang legde Rosetta nog het oor te luister in de hoop een signaal van de lander op te vangen, maar op 28 juli 2016 werd ook dat initiatief gestaakt. We zouden nooit meer iets van Philae vernemen.

Totale radiostilte sinds 9 juli 2015. En toch was Philae begin deze maand weer even wereldnieuws. Rosetta had de lander gefotografeerd! <a href=
De beelden laten duidelijk zien dat Philae ongelukkig is neergekomen op 67P. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.” width=”1024″ height=”1018″ class=”size-full wp-image-130901″ /> Totale radiostilte sinds 9 juli 2015. En toch was Philae begin deze maand weer even wereldnieuws. Rosetta had de lander gefotografeerd! De beelden laten duidelijk zien dat Philae ongelukkig is neergekomen op 67P. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.

Perihelium
Natuurlijk was het verlies van Philae een aderlating, maar de missie ging verder. Rosetta cirkelde immers nog altijd in goede gezondheid rond komeet 67P heen. We moesten vooruit kijken. En wel naar augustus 2015: perihelium. Het moment waarop de afstand tussen de zon en komeet 67P het kleinst was en de komeet ongetwijfeld zou gaan transformeren. Komeet 67P is namelijk een samenklontering van ijs en stof. En wanneer de komeet dicht bij de zon in de buurt komt, gaat dat ijs sublimeren (verdampen). Stromen gas ontsnappen van het oppervlak van de komeet en voeren stof mee. Astronomen wilden maar wat graag weten hoe een komeet zo’n perihelium doormaakt en zaten dankzij Rosetta op de eerste rij. We zagen krachtige straalstromen aan het oppervlak ontsnappen die soms zelfs de inkomende zonnewind wegduwden. En straalstromen die objecten van wel één meter groot de ruimte in slingerden (voor perihelium waren de grootste brokstukken die het oppervlak van 67P verlieten hooguit 1 centimeter groot).

Een actieve komeet. Gas ontsnapt in straalstromen aan de komeet. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.
Een actieve komeet. Gas ontsnapt in straalstromen aan de komeet. Afbeelding: ESA / Rosetta / MPS for OSIRIS Team MPS / UPD / LAM / IAA / SSO / INTA / UPM / DASP / IDA.

De oorsprong van 67P
Gaandeweg verkregen we zo dankzij Rosetta steeds meer informatie over 67P. Zo ontdekte de sonde hoe kometen zoals 67P ontstaan. Rosetta ontdekte dat de ‘kop’ van de komeet zeer poreus is. Die porositeit wijst erop dat de komeet ontstond doordat vele kleine ‘kometesimalen’ met snelheden kleiner dan 1 meter per seconde tegen elkaar botsten. Die kometesimalen smolten daarop niet samen, maar ‘leunden tegen elkaar aan’. Inmiddels is in diepe putten op de komeet ‘kippenvel’ aangetroffen en de ‘bultjes’ waaruit het ‘kippenvel’ bestaat zijn ongeveer drie meter breed. Daarmee zijn ze qua grootte vergelijkbaar met de kometesimalen waaruit komeet 67P waarschijnlijk is opgebouwd. Wellicht zien we in deze putten dan ook de originele bouwblokken waaruit de komeet zo’n 4,6 miljard jaar geleden verrees.

Het belang van de missie

Een missie naar een stokoude komeet stond al lang bij wetenschappers op het verlanglijstje. Kometen zijn een soort tijdcapsules uit de vroege stadia van de vorming van ons zonnestelsel en kunnen dus meer vertellen over die tijd. Daarnaast kan komeetonderzoek meer inzicht geven in de oorsprong van het leven. Men neemt namelijk aan dat kometen verantwoordelijk zijn voor het leveren van water – een belangrijk ingrediënt voor leven – op aarde.

Ingrediënten voor leven
Maar Rosetta ontdekte nog zoveel meer. Zo vertelde de sonde ons dat komeet 67P geen magnetisch veld heeft. Tevens ontdekte Rosetta zuurstof op 67P. Een primeur! Nog niet eerder was op een komeet zuurstof aangetroffen. Ook vond Rosetta waterijs op het oppervlak van de komeet. En bleek 67P ingrediënten voor leven te herbergen. Natuurlijk trakteerde Rosetta ons ook regelmatig op foto’s van het oppervlak van de komeet. En dat oppervlak blijkt spannend te zijn: er zijn grote keien, schommelstenen en zinkgaten te vinden.

Rosetta heeft eigenlijk alle verwachtingen overtroffen. Maar helaas, ook deze ruimtesonde heeft het eeuwige leven niet. Komeet 67P haast zich weg van de zon en Rosetta zal steeds meer moeite krijgen om voldoende energie op te wekken. Bovendien moeten we natuurlijk ook niet vergeten dat de sonde – ondanks dat dezen nog maar een paar jaar onderzoek achter de rug heeft – al tien jaar door de ruimte heeft gedoold en al meer dan twaalf jaar oud is. ESA heeft dan ook besloten dat het tijd is om afscheid te gaan nemen van de sonde. En Rosetta krijgt een bijzondere laatste rustplaats: Ma’at, een regio op de kop van komeet 67P. Het is de bedoeling dat de sonde op 30 september zachtjes op de komeet landt. Aangenomen wordt dat Rosetta na de landing niet meer in staat is om met de aarde te communiceren. En daarmee komt een einde aan een prachtige missie.

Rosetta maakt een 'selfie'. Op de achtergrond zie je komeet 67P. Afbeelding: ESA / Rosetta / Philae / CIVA.
Rosetta maakt een ‘selfie’. Op de achtergrond zie je komeet 67P. Afbeelding: ESA / Rosetta / Philae / CIVA.

Bronmateriaal

Fout gevonden?

Voor jou geselecteerd